Х. И. Ирсалиев ортопедик стоматология

 
Қолипловчи хом-ашёлар. 
Турли қотишмалардан қўйилган қуймаларнинг хоссалари ва сифати 
кўпгина омилларга, яъни металлнинг хоссаларига, қуйиш қолип 
(форма)ларининг аниқлигига (хом-ашё таркиби) ва бу қолипларининг қўллаш 
технологиясини билишига боғлиқдир. Моделдан аниқ қуйма олиш учун 
қолиплаш хом-ашёлари зарур. Техникада қолиплаш массаларининг таркиби 
турлича, шунингдек уни қўллаш технологияси ҳам турлича, бироқ барча 
холатларда ҳам қовушқоқ моддалар ва олов бардош кукунлар ўзгармасдир.
Тиш протезларини тайёрлашда қийин эрийдиган (зангламайдиган 
пўлатлар, КХС) қотишмаларни қўллаш қолиплаш материалларининг махсус 
таркибини яратиш заруриятини келтириб чиқаради; улар қўйидаги талабларга 
жавоб беришлари керак: 
- 
Уларнинг таркибида қуймага таъсир этиб унинг сифатини 
пасайтирадиган моддалар бўлмаслиги керак; 
- 
Қолип юзаси қуймага қўймаслиги керак; 
- 
Қуйма юзасини (сирти)нинг сифатини таъминлашда олов бардош 
кукун юқори ёйилиши хусусиятига эга бўлиши шарт; 
- 
Қотиш даври (қаттиқлашиш) 7-10 минут оралиғида бўлиши керак; 
- 
Улар эриган метални қуйиш вақтида ҳосил бўладиган газларни 
ўта оладиган, газ ўтказиш қаватини ҳосил қилиш керак; 
- 
Қотган металлни кичрайишини тўлдиришга етарли даражада 
температурали кенгайиш коэффицетига эга бўлиши шарт. 
Замонавий қуйиш корхоналарида гипсли, шунингдек фосфат ва силикатли 
қолиплаш хом ашёлари ишлатилади. 
Тиш протезларини тайёрлашда мумтоз ишлатилаётган қолиплаш 
хом - ашёларига қўшимча равишда қуйидаги махсус қолиплаш хом ашёларини 
ишлаб чиқариш йўлга қўйилган: “Силамин”, “Кристосил”, “Силаур”, 
“Формолит”, “Аурит”, “Мольдин”, “Сиолит”, “Стомаформа”. Улар таркиби 
бўйича қуйидаги гурухларга бўлинади. 

---

128 
Гипсли қолиплаш хом ашёлари 
Гипс (20-40%) ҳамда кремний оксидидан таркиб топган бўлиб, бунда гипс 
боғловчи вазифасини ўтайди. Кремний оксиди эса массага зарурий киришиш 
ўлчами ва иссиққа бардошлик хосил қилади. Аралашмага қотиш тезлиги ва 
температурали кенгайиш коэфицентини тартибга солувчи сифатида 2-3% 
натрий хлорид ёки бор кислота қўшилади. Масса 18-20
0
С даги сувда 
аралаштирилади. Бу таркибдаги қолипнинг металл қуйилгунича белгиланган 
қиздириш температураси 700 – 750
0
С ташкил қилади. 
Бу қолиплар гипснинг бузилиши туфайли эриш температураси 1200 – 
1600
0
С бўлган зангламайдиган металлардан қуйма олишга яроқсиздир, 
шунинг учун улар олтин қотишмалардан буюмлар қуйишда қўлланади.