H. A. Jamolxonov

"J(dj)"  fonemasi
  -  til  oldi-tanglay,  qorishiq  portlovchi  (affrikata),  jarangli, 
shovqinli  undosh,  «ch»ning  jarangli  jufti.  Bu  fonema  so’zning  boshida  (
joy,  jiyda, 
jo’ra
), o’rtasida (
majlis, ojiz, ijozat
) va oxirida (
haj, avj, boj, toj, ilinj
) kela oladi. So’z 
oxirida bir qadar jarangsizlashib, "ch" ga yaqin talaffuz etiladi: 
lunj>lunch, vaj>vach, 
iloj>iloch,  xiroj>xiroch,  dilxiroj>dilxiroch
  kabi.  So’z  ichida  jarangsiz  undosh  bilan 
yonma-yon 
bo’lganda 
ham 
jarangsizlashadi 
(assimilyatsiya 
qilinadi): 
ijtimoiy>ishtimoiy
  (j>sh)  kabi.  Demak,  qorishiq  "
j(dj)
"  assimilativ  holatda  yoki  so’z 
oxirida o’zining asosiy bo’lmagan (notipik) ottenkasi bilan qatnashadi. Qadimgi turkiy 
tilda bu tovush bo’lmagan. 
11) 
"ch"  fonemasi 
-  til  oldi-tanglay,  qorishiq  portlovchi  (affrikata),  jarangsiz, 
shovqinli  undosh,  «j(dj)
»
ning  jarangli  jufti.  Bu  undosh  so’zning  boshida 
(
choy,chegara
), o’rtasida (
bechora,ko’cha
) va oxirida (
omoch,tilmoch, kech, soch
) kela 
oladi. Jarangsiz undosh ta’sirida ba’zan "sh" ga o’tadi: 
uchta>ushta 
(ch>sh) kabi.