H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

Hosila ma’no bosh ma’nodan taraqqiy etib chiqqan ma’nodir. Masalan, tulki so’zining hosila ma’nosi "O’taketgan ayyor, makkor odam"dir. Bu ma’no ayrim kishilarning xatti-harakatini tulkining hiylakorligiga o’xshatish, nisbatlash orqali (metafora yo’li bilan) yuzaga keltirilgan: Haqiqatda esa bu tulkilar uni laqillatadilar. (A.Q.)
So’zning hosila ma’nosi kontekst talabidan kelib chiqib, ko’chma ma’no (so’zning to’g’ri ma’noda ifodalangan narsa-hodisalardan boshqa narsalarga nom bo’lib ko’chganligi uchun), majoziy ma’no (mavhum tushuncha yoki g’oyalarni konkret obraz orqali ifodalashga xizmat qilganligi uchun), bog’li ma’no (reallashuvi ma’lum kontekst, so’z qurshovi bilan cheklanganligi uchun) degan nomlar bilan ham ataladi.
I z o h: Hosila ma’no ayrim hollarda bosh ma’no darajasiga ham ega bo’lib qoladi. Buni til leksemasi ma’nolari misolida ko’rsa bo’ladi. Qiyos qiling: til(1) – "maza-ta’m bilish xususiyatiga ega anatomik a’zo" (bosh ma’no); til(2) – "kishilar orasida fikrlashish vositasi vazifasini bajaruvchi sistema, ijtimoiy hodisa" (hosila ma’no); til(3) – "Nutqning o’ziga xos xususiyatlari va ifoda vositalari bilan ajralib turadigan turi; ilmiy uslub, badiiy uslub va b.lar" (hosila ma’no); til(4)- "harbiy asir" (hosila ma’no); til(5) – "asbob, mexanizm va sh.k.ning osilib, qimirlab turadigan qismi": qo’ng’iroqning tili (hosila ma’no) kabi. Keltirilgan ma’nolar o’rtasida quyidagi munosabatlar bor: til leksemasining 1-ma’nosi 2 va 5-ma’nolarga nisbatan bosh ma’nodir; til leksemasining 2-ma’nosi shu so’zning3,4-ma’nolariga nisbatan bosh ma’no bo’ladi, ammo 1-ma’noga nisbatan u hosila ma’nodir. Shunga ko’ra bu ma’nolar tizimida 1-ma’no to’ng’ich bosh ma’no, 2-ma’no esa nisbiy bosh ma’no sanaladi. (27,90-b.).