Guruh talabasi nurmamatova munisaning

I bob. O’zbek xalq maqollarida bosh bo’laklarning o’rni 

1.1.  Ega va uning maqollarda ifodalanishi 

Gapda  so'zlar  o'zaro  grammatik  munosabatga  kirishib,gap 

bo'laklarini  hosil  qiladi.  Gap  bo'laklari  vazifasini  mustaqil  so'zlar  va 

gapda mustaqil so'zlar vazifasida kelgan yordamchi so'zlar bajaradi. Har 

bir  gap  bo'lagi  boshqa  gap  bo'laklari  bilan  bo'lgan  grammatik 

munosabatiga  ko'ra  belgilanadi,  ya'ni  har  bir  gap  bo'lagi  o'zi 

munosabatga kirishgan so'z bilan ma'lum sintaktik aloqada bo'ladi.  

Gap bo'laklari 5 ta: kesim, ega, to'ldiruvchi, aniqlovchi, hol. Kesim 

gapning  asosini  tashkil  qiluvchi  markazdir.  Ega  kesimga  ergashib, 

kesimda 

ifodalangan 

ish-harakatning 

bajaruvchisini 

ko'rsatadi. 

To'ldiruvchi,  aniqlovchi,  hol  bo'laklari  ega  va  kesimga  ergashib  kelib, 

ularni  to'ldiradi,  aniqlaydi  yoki  izohlaydi.  Shuning  uchun  ular  gapning 

ikkinchi darajali bo'laklari deyiladi. 

Gap  kesimining  qo'shimchalaridan  anglashilib  turgan  shaxs-son 

ma'nosini  aniqlashtiruvchi  bo'lak  egadir.  Ega,  asosan,  k  i  m?    n  i  m  a? 

qayer?  so'roqlariga  javob  bo'lib  keladi.    Ega  doimo  bosh  kelishik 

shaklida bo'ladi, egalik va ko'plik shakllarini  qabul qilishi mumkin.  

Ega maqollar tarkibida quyidagi so'z turkumlari bilan ifodalanadi: 

1.  Ot bilan: Bulbul chamanni sevar,odam-vatanni; 

2.  Olmosh bilan:  Har kimniki o’ziga, oy ko’rinar ko’ziga; 

3.  Son bilan: Oltovlon ola bo’lsa,og’zidagin oldirar,To’rtovlon tugal 

bo’lsa tepadagini indirar; 

---

4.  Sifatdosh  bilan:  Qimirlagan  qir  oshar;      Birlashgan  o’zar,