Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

Mikrosoft
va 
Parla
ning mutaxassislari individualizatsiyaga 
undov bergan xoldagi sun’iy intellektli raqamli elektron o’qituvchilar yaratish 
ustida ishlamoqdalar. Yaqin yillar ichida qanday soha mutaxassislari sun’iy 
intellect bilan birinchi navbatda almashiniladi deb nomlangan va 
Bot.Me: A 
Revolutionary Partnership PwC 
tomonidantashkil etilgan so’rov natijalariga 
ko’ra, texnologik ekspertlar va biznes-menejerlarning 58% i “
o’qituvchi
” deb 
javob berishgan. Bu yerda eng kam foiz olganlar – doktorlardir: 

---

229 
Shunday qilib, “
Smartfondagi raqamli elektron o’qituvchilar
” paydo bo’lishi 
ta’limning eng asosiy muammolarini hal qilib berishi mumkin. Dunyodagi 
ma’lumotsiz kishilarning soni 2015 yil boshiga kelib 780 million bo’lganini 
hisobga olsak, sun’iy intellect asosida ta’lim beruvchi raqamli elektron tizimlar 
xuddi shu savodsizlar sonini kamaytirish uchun yordam berishi mumkin. Xozircha 
esa virtual o’qituvchilar real o’qituvchilarga qo’shimcha tarzda hayotimizga kirib 
kelayapti. 
Bill Geyts 
fondining izlanishlarida keltirilishicha, AQSHdagi 17 
maktabning 50% o’quvchisigina ta’lim jarayonida raqamli elektron 
yordamchilardan foydalanar ekan (
2017 yilda
). Buning sababi, ko’pchilik insonlar 
xozircha ta’lim algoritmlari orqali o’qishga ma’naviy jihatdan tayyor emaslar. 
Lekin ta’lim sohasidan asta-sekin insonning siqib chiqarilishi va ularning o’rnini 
sun’iy intellekt egallashi ko’z o’ngimizda amalga oshayapti. Yuqoridagilardan 
kelib chiqqan holda va bizning fikri-ojizimizcha, mamlakatimizdagi ta’lim 
jarayoniga raqamli innovatsion usullarni tezkorlik bilan va keng miqyosda tadbiq 
qilishni amalga oshirish uchun zudlik bilan quyidagi chora-tadbirlarni amalga 
oshirish lozim: 

Ta’lim tizimiga eng layoqatli, iqtidorli va aqlli yoshlarni jalb qilish hamda 
iqtidorli yoshlarning chet ellardagi o’quv yurtlariga ketib qolishining oldini 

---

230 
olish uchun abiturientlarni oliy ta’lim muassasalariga qabul qilishning 
butunlay yangi tizimini (
masalan, kreditli o’quv tizimini
– 
talaba yoki 
magistr oily o’quv yurtini bitirganidan so’ng, davlat muassalarida kredit 
qarzi u’zilmaguncha ishlab berishi
) zudlik bilan ishlab chiqish va tadbiq 
qilish kerak. Buning uchun barcha viloyatlarda DTM ning filiallarini tashkil 
qilish hamda ushbu filiallarda barcha potentsial abiturientlardan ular istagan 
vaqtda va istalgan fanlardan to’lov asosida testlar topshirib, tegishli 
sertifikatlar olish imkoniyatini yaratish. Keyinchalik esa iyun-avgust oylari 
davomida abiturientlar ushbu olingan sertifikatlar asosida tegishli oliy o’quv 
yurtlariga xujjat topshrish va oliy o’quv yurtining yetakshi professor-
o’qituvchilari jalb etilgan predmet komissiyalaridan iborat qabul 
komissiyasidan suhbatdan o’tish huquqini oladilar. Abiturientlarni oliy 
o’quv yurtiga qabul qilish ularlarning tegishli fanlar bo’yicha DTM 
filiallaridan olgan sertifikatidagi ballari miqdori, maktab, kollej yoki 
litseydagi tegishli fanlar bo’yicha olgan baholari va oliy o’quv yurti 
professor-o’qituvchilari bilan qilgan og’zaki suhbatlari natijalari (
ballari
) 
asosida amalga oshiriladi;

Ballari oliy o’quv yurtining kunduzgi bo’limida o’qish uchun yetarli 
bo’lmagan abiturientlar ta’lim dargohining kechki, sirtqi yoki distantsion 
(
masofaviy
) bo’limlarga kontrakt to’lovi asosida taklif etiladilar. Bu esa o’z 
navbatida davlat mablag’larini jalb qilmagan xolda oliy o’quv yurti 
rivojlanishi uchun kattagina daromad manbai va o’qituvchilar hamda 
tadbirkorlar uchun yangi ish o’rinlarini yaratishga olib keladi. Demak, 
xozirgi davrda barcha oliy o’quv yurtlarining kechki, sirtqi va (