Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

3.4.Ochiq tarmoq korxonalarining biznes-modellari 
An’anaviy markazlashtirilgan modellarni siqib chiqarishi yoki vayron qilishi 
va potensial ravishda boshlang‘ich holatdagi mustaqil korxonalar sifatida 

---

138 
rivojlanishi mumkin bo‘lgan ochiq tarmoq korxonalari tashkil qilish uchun hozirgi 
paytda ko‘plab imkoniyatlar mavjud. Faraz qiling, taqsimlangan model moliyaviy 
hizmatlarning sakkizta funksiyasini – jismoniy shaxslarga bank hizmatlari 
ko‘rsatish va fond bozorlaridan tortib, sug‘urta va buxgalteriya hisobigacha 
bo’lgan hizmat turlarini o’zgartirmoqda yoki asta-sekin siqib chiqarmoqda. O‘zini 
yaxshi tomondan ko‘rsatgan kompaniyalar ham, yangi kompaniyalar ham 
innovatsiyalarni yaxshiroq amalga oshiradigan, kamroq harajatlar bilan yaxshiroq 
qiymat yaratadigan, moddiy boylik ishlab chiqaruvchilarga ular yaratgan boylikdan 
hamma joyda foydalanish imkonini beradigan biznes-arxitekturalar yaratishi 
mumkin.Blokcheyn texnologiyasi «
Vikinomika
» kitobida atroflicha tavsif berilgan 
ayrim yangi biznes-modellarni yangi darajaga olib chiqadi. Hayot yarayoniga 
yangilik sifatida kiritilgan electron raqamli to‘lov tizimlari, nufuzni boshqarish 
tizimlari, 
tsenzura 
qilinmaydigan 
kontent, 
ishonch 
talab 
qilmaydigan 
tranzaksiyalar, smart-shartnomalar va mustaqil agentlar – blokcheyn-inqilobning 
asosiy innovatsiyalarini qo‘shgan holda yangi turdagi ishlab chiqarish, ommaviy 
iste’mol, ochiq platformalar, umumiy axborot makonidagi yangi hukumat, 
butunjahon virtual tsexi va ijtimoiy ish o‘rinlarini qanday rivojlantirish mumkin 
ekanligini quyida ko‘rib chiqamiz. 
Bir rangdagi ishlab chiqaruvchilar 
Bir rangdagi ishlab chiqaruvchilar –mahsuldorlik bo‘yicha hattoki eng yirik 
va yaxshi moliyalashtiriladigan korxonalardan ham ustnlik qiladigan innovatsion 
loyihalar, ochiq boshlang‘ich kodli dasturiy ta’minot va «Vikipediya» tavsif 
bergan turli joylarda tarqoq holda joylashgan minglab ko‘ngillilardirdir. Jamiyat 
a’zolari ularda xobbi sifatida, muloqot qilish yoki o‘z qadriyatlarini ifodalash 
uchun, shaxsiy ehtiyojlarini qondirish uchun ishtirok etadilar. Endi nufuz tizimlari 
vaboshqa stimullar tufayli, blokcheyn texnologiyasi ularning samaradorligini 
oshirish va yaratilayotgan qiymat uchun kimlarnidir mukofotlashga qodir 
bo’ladi.Bir rangdagi ishlab chiqarish hamjamiyatlari, Garvard professori Yoxay 
Benklerning iborasiga ko‘ra, «umumiy axborot makonidan foydalangan holda 
birganlikda bir rangdgi ishlab chiqarish» taqdim etishi mumkin. Ijtimoiy ishlab 

---

139 
chiqarish deb ataladigan bu tizim (bu hamBenkler atamasi) shuni ko‘zda tutadiki, 
mahsulotlar va hizmatlar iqtisodiyotning xususiy sektori doirasidan tashqarida 
yaratiladi va ular bironta korporatsiya yoki shaxsga tegishli bo‘lmaydi. Ko‘p sonli 
misollar orasida - 
Linux
operatsion tizimini (hech kimga tegishli emas, lekin 
hozirda dunyoda eng yaxshi operatsion tizim hisoblanadi), «Vikipediya» ni 
(