Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

Huquq yaratuvchilar 
Internet birinchi avlodida ko‘plab intellektual mulk yaratuvchilaro’z ishlari 
uchuntegishli mukofotlar olmaganlar. Musiqachilar va dramaturglar, jurnalistlar va 
fotograflar, rassomlar, modelerlar, olimlar, me’morlar, muhandislar, ovoz yozish 
kompaniyalari, nashriyotlar, galereyalar, kinostudiyalar ko’pchilik hollarda 
universitetlar va yirik korporatsiyalarga bog‘langan bo‘lib, ularmualliflardan 
intellektual mulk huquqlarini o‘zining intellektual mulkida tobora kichik qiymat 
ulushi 
evaziga 
o‘z 
huquqlarini 
berishni 
talab 
qilgan.Blokcheyn 
texnologiyasiintellektual mulkyaratuvchilarga uning uchun qiymat olishga imkon 
beradigan yangi platforma taklif qiladi. Haqiqiylik, holat va mulk sertifikatlarini 
o‘z ichiga oladigan san’at asarlari raqamli reestrini tasavvur qiling. 
Ascribe
yangi 
startapi rassomlarga mustaqil ravishda raqamli asarlarni tarmoqqa yuklash, 
yakuniy versiyani qayd etish va ularni shu tariqa uzatishga imkon beradiki, ular 
bitkoin kabi bir to‘plamdan boshqachiga o‘tib turadi. Bu shubhasiz, mualliflik 
huquqlari uchun ulkan o‘sishdir. Yangi texnologiya intellektual mulkuchun tegishli 
bo‘lgan muammoni raqamli huquqlarni boshqarishning mavjud tizimlaridan 
foydalangan holda yaxshiroq hal qilishga imkon beradi va natijada 
rassomintellektual mulkini qaerda va qachon e’lon qilishni o‘zi hal qilishi mumkin 
bo‘ladi. 
Blokcheyn shirkatlari 
Blokcheyn asosidagi ishonch protokolishirkatlar – umumiy maqsadlarni 
ko‘zlaydigan qatnashchilar jamoasi tomonidan tashkil qilinadigan va nazorat 
qilinadigan mustaqil uyushmalar tashkil bo’lishiga turtki beradi.«
Uber
ni 

---

141 
birgalikdagi iste’mol iqtisodiyoti kompaniyasi deb atash – bema’nilikdir, - deydi 
Garvard professori Benkler. –
Uber
iste’molchilar uchun tashuvlar qiymatini 
pasaytiradigan biznes yaratish uchun mobil texnologiyalar imkoniyatlaridan 
foydalandi. Bu uning yagona va yiriq yutug‘idir». Devid Tikollning izoh 
berishicha: «Birgalikda foydalanish deganda, biz odatda moliyaviy tranzaksiyalar 
emas, balki pulsiz almashinishni tushunamiz. Bu xuddi bolalar o‘yinchoqlarini 
almashganidek bir amaldir. Afsuski, bu hozir asta-sekinlik bilan yo‘qotilmoqda». 
Uning fikriga ko‘ra, «birgalikda foydalanish bu – odamlar va boshqa turlar 
vakillari millionlab yillar davomida, homilador bo‘lishdan boshlab ne’matlar 
almashinib kelingan asosiy usuldir. Garchi ayrim internet-kompaniyalarto‘liq 
ma’noda moddiy va ma’naviy ne’matlardan birgalikda foydalanishni haqiqatda 
qo‘llab-quvvatlasada, boshqalari birgalikda foydalanish iqtisodiyoti atamalari va 
ijtimoiy munosabatlarni tijoratlashtirishni o‘zlashtirib olgan, xolos». 
Birgalikda foydalanish iqtisodiyoti kompaniyalarining aksariyati aslida 
agregatorlar deb hisoblanadi. Ular ta’minotchilarning bo‘sh zahiralarini 
(avtomobil, 
asbob-uskunalar, 
bo‘sh 
xonalar, 
ta’mirlash 
mahorati) 
markazlashtirilgan platforma orqali sotish istagini agregatsiyalaydi, so‘ngra ularni 
qayta sotadi, bu vaqt mobaynida esa keligusda tijorat maqsadlarida foydalanish 
uchun qimmatli axborot to‘playdi.