Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

Download 9,49 Mb. bet 295/382 Sana 05.07.2022 Hajmi 9,49 Mb. #741600

Bog'liq
portal.guldu.uz-TIL TARIXI

Bu sahifa navigatsiya:

• O’zlik olmoshi
• Ko’rsatish olmoshlari
• 5. Birgalik olmoshlari. Belgilash olmoshlari.
• Mashg’ulot vaqti – 2 soat Talabalar soni – 25 ta Mashg’ulot shakli
• O’quv mashg’ulotning maqsadi
• AMALIY MASHG’ULOTNING TEXNOLOGIK XARITASI

Kelishiklar	I sh. birlik	I sh. ko’plik	II sh. birlik	II sh. ko’plik	III sh. birlik
III sh. ko’plik
Bosh kelishigida	mən, bən	biz/lər	sən	siz/lər	ol	anlar
Tushum kelishigida	məni, bəni	bizni	səni	siz/n/i	anї	anlarnї
Qaratqich kelishigida	məniң, bəniң	biziң	səniң	siziң	anїң	anlarnїң
Jo’nalish kelishigida	məңə, bəңə	biziңə	səңə	siziңə	aңa,aңaru	anlarqa
O’rin-payt kelishigida	məntə, bəntə	bizintə	səntə/də	siznitə/də	anta, anda	-
Chiqish kelishigida	-	-	-	-	-	-

2. O’zlik olmoshi. Qadimgi turkiy tilda өz so’zidan tashqari, kәntü (kәndü) so’zi ham ishlatilgan. Өz aslida ot bo’lib, u «nafs» va «jon» ma’nolarida ishlatilgan. O’zlik olmoshi ma’nosi va grammatik xususiyatlari jihatidan hozirgi turkiy, jumladan, o’zbek adabiy tilidagi o’zlik olmoshidan farq qilmaydi. bәn өzüm uzun yәlmәg yәmә їttїm oq. (T) Өzüm qarї boltїm (T). qag’an uchtuqta өzüm sәkiz yashta qaltїm

3. Ko’rsatish olmoshlari. Qadimgi turkiy tilda qo’rsatish olmoshlarining ol, bu ko’rinishlari bo’lgan.

ol: Ol əki kisi.
Bu: bu yolun
Misollar: Toquz Og’uz bəgləri buduni, bu sabїmїn ədgüti əshid! (KT-2). Bu yərdə olurup Tabg’ach budun birlə tüzültüm (KT). Ol matї ayїg’ yoq Türk qag’an. Ol tөrüdә.

4. So’roq olmoshlari.

Masalan: (nima so’roq olmoshi ma’nosida) bәn sәңә nә ayayїn (T). (qanday, qay holda so’roq olmoshi ma’nosida) nә basїnalїm ,tәgәlim (T). (Qanday so’roq olmoshi ma’nosida) nә buңї bar әrtәchi әrmish?(T)

Nәң nәң so’roq olmoshi esa faqat VII-VIII asr obidalariga xosdir: Nәң nәң sabїm ərsər baңgu tashqa urtїm (KT). Nәң so’roq olmoshi ba’zan har ma’nosida ham qo’llangan: nәң yәrdәki qag’anlїg’ bodun…(T).


5. Birgalik olmoshlari.

7. 
   Belgilash olmoshlari. Qadimgi turkiy tilda təkmə kabi belgilash olmoshlari bo’lgan.
   

4-ilova

2. 
   Mavzu: Fe’l. Fe’lning sintaktik va lug’aviy shakllari.
   

TA’LIM BERISH TEXNOLOGIYASI

Mashg’ulot vaqti – 2 soat	Talabalar soni – 25 ta
Mashg’ulot shakli	Amaliy
Amaliy mashg’ulot rejasi	Fe’lning semantik va grammatik belgilari. Fe’l yasalishi. Eski o’zbek tilida harakat nomi formalari. Mayl va zamon formalari haqida tushuncha. Qadimgi turkiy tildagi tuslovchi affikslar. Buyruq-istak mayli formalari. SHart-istak mayli formalari. Aniqlik mayli. O’tgan zamon fe’llari. Hozirgi va kelasi zamon fe’llari. Fe’l nisbatlari. Ravish haqida umumiy ma’lumot. Ravish yasalishi. Ravishning ma’no turlari.
O’quv mashg’ulotning maqsadi: Talabalarga Qadimgi turkiy til manbalar tilida qo’llangan fe’l so’z turkumining qo’llanishi, ularning grammatik shakllari, fe’l so’z turkumining shaklini hosil qiluvchi affikslar, ularning turlari haqidagi bilimlarni berish, hozirgi o’zbek tilidagi va eski o’zbek tilidagi morfologik shakllarning o’xshash va farqli xususiyatlarini ko’rsatish. Olingan bilim va ko’nikmalar asosida talabalar mustaqil ravishda yozma manbalardan misollar to’plash, bilimlarini boyitishga yordamlashish.
Pedagogik vazifalar: “ Qadimgi turkiy til ” fanining morfologiya bo‘limi haqidagi nazariy ma’lumotlar chuqurlashtiriladi; fe’l so’z turkumi haqida bilimlari chuqurlashtiriladi; fe’l so’z turkumining hozirgi o’zbek tilidagi shakllariga qiyosan tahlil qilish		O‘quv faoliyati natijalari : Talaba: “Qadimgi turkiy til” ning morfologiyasi xususida ma’lum tasavvurga ega bo‘ladi.
Ta’lim berish usullari		Ko’rgazmali, ma’lumotli, jamoada ishlash
Ta’lim berish shakllari		Ommaviy, jamoaviy, juftlikda ishlash
Ta’lim berish vositalari		O’quv qo’llanmasi, darslik, tarqatma materiallari, ko’rgazmali qurollar kompьyuter, proektor, doska, grafik organeyzerlar
Ta’lim berish sharoiti		Hamkorlikda ishlash va dars jarayonini to’g’ri tashkil etish imkoniga ega bo’lgan auditoriya
Monitoring va baholash		Og’zaki nazorat: savol-javob, yozma nazorat

AMALIY MASHG’ULOTNING TEXNOLOGIK XARITASI

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyati mazmuni
	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
Tayyorgarlik bosqichi	Mavzu bo’yicha o’quv mazmunini tayyorlash Beshinchi amaliy mashg’ulot uchun taqdimot slaydlarini tayyorlash O’quv fanini o’rganish, vazifalarni tayyorlash uchun foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxatini tuzib chiqish
Mavzuga kirish (15 daqiqa)	Yangi dars mavzusini e’lon qiladi. (1-ilova) Darsdan ko’zlangan maqsad va o’quv faoliyat natijalari bilan tanishtiradi. Talabalarni avval olgan bilimlarini esga tushirish maqsadida savollar beradi (2-ilova) Mavzuga oid tushunchalar so’raladi (3-ilova)	Tinglaydilar Javob beradilar Javob beradilar
Asosiy bosqich (55 daqiqa)	2.1. Power Point dasturi yordamida slaydlarni namoyish qilish va izohlash orqali o’tilgan mavzu so’raladi: 2.2. Fe’l so’z turkumi (4-ilova) 2.2.1.Fe’lning mayl kategoriyasi 2.2.2.Fe’lning zamon kategoriyasi 2.2.3.SHaxs-son kategoriyasi 2.3.Fe’lning nokategorial shakllari	Ma’ruza va o’quv qo’llanmalaridan foydalangan holda yangi mavzu yuzasidan fikrlarini bayon qiladilar, qo’shimcha savollarga javob beradilar
Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	3.1. Mavzu bo’yicha javoblar umumlashtiriladi va hozirgi o’zbek adabiy tili bilan Qadimgi turkiy til materiallari bir-biriga taqqoslanadi, o’xshash va farqli holatlar aniqlanib, xulosalanadi. 3.2. Uyga vazifa topshiriladi, mustaqil o’qish, ishlash uchun manbalar tavsiya etiladi (7-ilova).	Savollar berishadi, tinglaydilar. Vazifani yozib olishadi.

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: