Guliston davlat universiteti kafedra "iqtisodiyot" soliq va soliqqa tortish

     
Aktsiz markalari 
Tamaki  mahsulotlari  va  alkogolli  ichimliklar  ishlab  chiqarilishi,  import  qilinishi, 
saqlanishi, tashilishi va sotilishi ustidan davlat nazoratini o‗rnatish, shuningdek aktsiz solig‗i 
to‗liq  undirilishi,  ko‗rsatilgan  tovarlarni  yashirincha  ishlab  chiqarish  yoki  O‗zbekiston 
Respublikasi  hududiga  olib  kelishning  oldini  olish  maqsadida  O‗zbekiston  Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 14 avgustdagi 285-son ―O‗zbekiston Respublikasi hududida 
tamaki  mahsulotlari  va  alkogolli  ichimliklarga  aktsiz  markalarini  joriy  etish  tartibi 
to‗g‗risida‖gi  qaroriga  muvofiq  1996  yil  1  oktyabrdan  boshlab  O‗zbekiston  Respublikasida 
ishlab  chiqariladigan  va  uning  hududiga  olib  kelinadigan  tamaki  mahsulotlari  va  alkogolli 
ichimliklarni,  pivodan  tashqari,  majburiy  tarzda  belgilangan  namunadagi  aktsiz  markalari 
bilan    markalash  joriy  etildi  va  ularni  aktsiz  markalarini  yopishtirmasdan  O‗zbekiston 
Respublikasi  hududiga  olib  kelish,  tashish  (xalqaro  tranzitdan  tashqari),  saqlash  va  sotish 
ta‗qiqlandi. 
Aktsiz tovarlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar respublika byudjetiga nominal qiymati 
bo‗yicha  buyurtma  berilayotgan  aktsiz  markalari  miqdorining    butun  summasini  to‗lagach, 
davlat  soliq  inspektsiyalariga  turlari  bo‗yicha  aktsiz  markalarining  zarur  miqdorini  xarid 
qilishga buyurtmanoma topshiradilar. Qoraqalpog‗iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent 
shahar  davlat  soliq  boshqarmalari  soliq  inspektsiyalarining  aktsiz  markalariga  doir  kelib 
tushgan buyurtmanomalarini hudud bo‗yicha umumlashtiradilar va qonunchilikda belgilangan 
tartibda  Davlat  soliq  qo‗mitasiga  taqdim  etadilar,  bunda  ishlab  chiqaruvchi  korxonalar  ular 
buyurtirgan  miqdorda  aktsiz  markalarining  nominal  qiymatini  to‗plashganini  tasdiqlaydilar. 
Kelayotgan  yilga  buyurtmanoma  umuman  yil  bo‗yicha,  choraklarga  taqsimlagan  holda 
beriladi.    Aktsiz  markalarini  bosish  uchun  buyurtmanomani  ―Davlat  belgisi‖    Davlat  ishlab-
chiqarish  birlashmasi  (DIChB)ga  joylashtirishni  O‗zbekiston  Respublikasi  Davlat  soliq 
qo‗mitasi amalga oshiradi. 
Importchilar, shu jumladan aktsiz tovarlarini O‗zbekiston Respublikasiga olib keladigan 
jismoniy  shaxslar  buyurtmanomani  Davlat  bojxona  qo‗mitasining  Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  hududiy  organlariga  topshiradilar.  Bu  organlar 
taqdim  etilgan  buyurtmanomalar  asosida,  yuqorida  keltirilgan  tartibga  o‗xshab,  aktsiz 
tovarlari  uchun  aktsiz  markalariga  yig‗ma  buyurtmanoma  tuzadilar  va  belgilangan  tartibda 
Davlat bojxona qo‗mitasiga taqdim etadilar. 
Davlat  soliq  inspektsiyalari  va  Davlat  bojxona  qo‗mitasining  Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi hududiy organlari aktsiz markalarini sotishni 
belgilangan  shaklga  binoan  ana  shu  markalarni  xarid  qilishga  doir  buyurtmanoma  –  hisob-
kitobga muvofiq Paxtabankning mintaqaviy bo‗linmalari orqali amalga oshiradilar. 
Paxtabankning mintaqaviy bo‗linmalari aktsiz markalarini: 

  tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarning mahalliy ishlab chiqaruvchilariga 
– aktsiz markalarining nominal qiymati to‗langanidan keyin; 

---

 
 
60 
 

  tamaki  mahsulotlari  va  alkogolli  ichimliklar  importchilariga  –  nominal  qiymati 
bo‗yicha  aktsiz  markalari  to‗liq  to‗langanidan  va  aktsiz  solig‗i  to‗liq  hajmda  to‗langanidan 
keyin beradilar. 
Ishlab  chiqaruvchilar  va  importchilar  nominal  qiymati  bo‗yicha  xarid  qiladigan  aktsiz 
markalari  uchun  pul  mablag‗lari  respublika  byudjetiga  kiritiladi  va  aktsiz  solig‗ini  to‗lash 
chog‗ida aktsiz markalarining qiymati hisobiga olinmaydi. 
Aktsiz  markalarining  nominal  qiymatini  O‗zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi 
―Davlat belgisi‖ DIChB hisob-kitoblari bo‗yicha tasdiqlaydi. 
―Davlat  belgisi‖  DIChBning  aktsiz  markalarini  ishlab  chiqarishga  doir  xarajatlarini 
O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi respublika byudjeti mablag‗lari hisobiga ularning 
nominal qiymati doirasida qoplaydi. 
Respublikadan tashqariga eksport qilinadigan: 

 
respublika hududiga bojsiz savdo do‗konlari uchun olib kelinadigan; 

 
O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  ruxsati  bo‗lganda  ko‗rgazmalar 
o‗tkazish uchun olib kelinadigan; 

 
O‗zbekiston Respublikasi hududiga xalqaro tranzit bo‗yicha olib kelinadigan va olib 
chiqish uchun mo‗ljallangan; 

 
Jismoniy  shaxslar  tomonidan  O‗zbekiston  Respublikasi  hududiga  O‗zbekiston 
Respublikasi  qonun  hujjatlarida  belgilangan  aktsizsiz  olib  kelish  me‗yorlari  doirasida  olib 
kelinadigan (jo‗natiladigan) aktsizosti tovarlari majburiy tarzda markalanmaydi. 
Respublika  hududida  ishlab  chiqariladigan  va  import  qilinadigan  pivo  O‗zbekiston 
Respublikasining aktsiz markalari bilan markalanmaydi. 
Respublikaga  ko‗rgazmalar  o‗tkazish  uchun  olib  kelingan  aktsiz  tovarlari,  ular 
ko‗rgazmalar  yakunlanganidan  keyin  O‗zbekiston  Respublikasi  hududida  sotilgan  taqdirda, 
O‗zbekiston Respublikasi aktsiz markalari bilan  majburiy tarzda markalanishi kerak va ular 
bo‗yicha umumiy belgilangan tartibda aktsiz solig‗i to‗lanadi. 
Aktsiz  markalari  ishlab  chiqariladigan  va  import  qilinadigan  aktsiz  tovarlarining 
turlariga  bog‗liq  ravishda  harfiy  va  raqamli  belgilar  bilan  markalanadi  hamda  quyidagi 
turlarga bo‗linadi: 
- 
IM – mahsulot O‗zbekiston Republikasi hududiga import bo‗yicha olib kelingan; 
- 
O‗Z – mahsulot O‗zbekiston Republikasi hududida ishlab chiqarilgan; 
- 
98 – dastlabki ikki belgi – aktsiz markasi bosib chiqarilgan yil; 
- 
01  yoki  001  –  keyingi  ikki  yoki  uchta  belgi  –  ishlab  chiqaruvchi  korxonalarga 
(importchilarga)  tegishlicha  tamaki  mahsuloti  yoki  alkogolli  ichimlik  bo‗yicha  beriladigan 
kod raqamlari; 
- 
4 raqam belgisi aktsiz markalarida tamaki mahsulotini bildiradi; 
- 
5 raqam belgisi aktsiz markalarida alkogolli mahsulotni bildiradi; 
- 
98  bilan  tugaydigan  oxirgi  raqamlar  O‗zbekiston  Respublikasi  hududiga  aktsiz 
tovarlari mayda turkumlar bilan olib kelinganligini anglatadi; 
- 
99 bilan tugaydigan oxirgi raqamlar musodara qilingan aktsiz tovarlari anglatadi.