Guliston davlat universiteti kafedra "iqtisodiyot" soliq va soliqqa tortish

 
Nazorat savollari: 
1.  Aktsiz solig‗i qachon joriy etildi? 
2.  Aktsiz solig‗i ob‗ekti nimalardan iborat? 
3.  Aktsiz solig‗ining bazasi qanday aniqlanadi? 
4.  Aktsiz solig‗ini to‗lashdan kimlar ozod etilgan? 
5.  Aktsiz solig‗i stavkalari va aktsizosti tovarlar ro‗yxati kim tomonidan belgilanadi? 
6.  Aktsiz markalari nima va u qachon joriy etilgan? 
7.  Qanday holatda aktsizga tortiladigan tovarlar markalanmaydi? 
8.  Markalarni xarid qilishga doir buyurtmanoma qaysi bank orqali amalga oshiriladi? 
 
 

---

 
 
61 
 
Mavzu bo‟yicha asosiy xulosalar: 
Qo‗shilgan qiymat o‗zining iqtisodiy mohiyatiga ko‗ra, sotilgan mahsulotlar, bajarilgan 
ishlar  va  ko‗rsatilgan  xizmatlarning  qiymati  bilan  ishlab  chiqarish  jarayonida  iste‗mol 
qilingan  tovarlar,  xom-ashyolar  va  xizmatlarning  qiymati  o‗rtasidagi  farqdan  iboratdir. 
Tabiiyki,  ishlab-chiqarish  jarayonida  va  keyinchalik  mehnat  taqsimoti  natijasida  ma‗lum  bir 
tovar  bozorga  olib  chiqilgunga  qadar  ishlab  chiqarish  va  muomala  jarayonidagi  bir  nechta 
bosqichlardan o‗tadi, bu bosqichlarning har birida qo‗shilgan qiymat yaratiladi.  
Qo‗shilgan  qiymat  solig‗ini  davlat  byudjetining  daromad  qismiga  jalb  qilish  g‗oyasi 
dastlab  XX  asrning  boshlarida  yuzaga  keldi.  Bu  taklifni  birinchi  marta  Germaniya  byudjet 
amaliyotida joriy etishni 1919 yilda  Vilgelm fon Simens ilgari surdi. 
Qo‗shilgan  qiymat  solig‗ini  amaliyotga  joriy  etish  va  undirish    mexanizmi  birinchi 
marta frantsuz moliyachisi M.Lore tomonidan ishlab chiqildi.  
O‗zbekiston soliq tizimida qo‗shilgan qiymat solig‗i 1992 yildan buyon amal qilmoqda. 
Ushbu soliq oborotdan olinadigan soliq va sotuvdan olinadigan soliqlar o‗rniga aktsiz solig‗i 
bilan  birgalikda  kiritilgan.  Bu  soliq  oborot  solig‗idan  farqli  ravishda  faqat  qo‗shilgan 
qiymatdan  undiriladi.  Oborot  solig‗i  esa  bir  marotaba  umumiy  oborotdan  olinar  edi. 
Qo‗shilgan qiymat solig‗i esa ishlab chiqarish va muomala jarayonining har bir bosqichidan 
olinadi. 
Aktsiz  solig‗ini  davlat  byudjeti  daromadlari  tarkibidagi  ulushining  pasayish 
tendentsiyaga ega. 
Aktsiz solig‗ini to‗lovchilari bo‗lib, mulk shaklidan va soliqqa tortishning qanday tartibi 
o‗rnatilganligidan  qat‗iy  nazar  aktsizosti  tovarlarni  ishlab  chiqaruvchi  va  import  qiluvchi 
yuridik va jismoniy shaxslar hisoblanadi.