Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

NATIJA ERGASh GAP.

Bosh gapdagi harakatning, belgining natijasini yoki voqeaning xulosasini ko’rsatadigan ergashgan natija, ergash gar deyiladi.
Natija ergash gap bosh gapga –ki bog’lovchisi orqali birikadi.Bunday ergash gaplar ko’pincha bosh gapdagi harkat belgisini ko’rsatadigan shunday, shunaqangi, chunki onam kabi so’zlarning ma’nosini aniqlashtirib keladi.Bunday so’zlarning ko’pi aniqlovchi ergash gapli qo’shma gap da ham qo’llaniladi:Farq shundaki, bu so’zlar aniqlovchi ergash gapli qo’shma gap ichida kelganda otning belgisini bildiradi. Natija ergash gap Qo’shma gap ichida kelganda esa ish harakatning belgisini bildiradi. qiyoslang: Shunday odamlar borki, o’zlarida hech nima yo’q,boshqalarni ko’rolmaydilar.
Ba’zan natija ergash gap bosh gapdagi biram so’zining ma’nosini konkretlashtirib keladi:Bechora qiz boshiga tushgan savdolarni biram yig’lab qaqshab aytdiki, achinganimizdan ko’zlarimizga yosh oldik.
Natija ergash gap doimo bosh gapdan keyin keladi. Yomg’ir shunakangi qo’yib berdiki, uydan chiqolmay qoldik.
Maqsad ergash gap
Maqsad ergash gap bosh gapdagi voqea-hodisa yoki harakatning qanday maqsad bilan yuzaga kelishini bildiradi.
Maqsad ergash gapdagi fikr ko’pincha kuchirma gap mazmunini beradi, bu gap orqali ifodalangan harakat hali boshlanmagan, yuzaga kelishi endigina mo’ljallangan bo’ladi. Maqsad ergash gap bosh gapga –deb, mi yuklamasi, ekan formasi, deb buyruq mayliq uchun formasi, toki yordamchisi orqali bog’lanadi.
Maqsad ergash gap ko’pincha bosh gapdan oldin keladi.Bunda ergash gap --sin, deb, r(ar) deb, miq ekan deb, -sin uchun kabi vositalar bilan bog’langan bo’ladi. Toki –bog’lovchisi bilan bog’langanda ergash gap odatda bosh gapdan keyin keladi va toki bog’lovchisi ergash gap tarkibida bo’ladi.
Muhokama uchun savollar
4.1.1. Shartlanganlik munosabati nima?
4.2.1. Shartlanganlik munosabati necha xil ergash gaplar orqali ifodalanadi?
4.2.3. Sabab ergash gapning ta’rifi.
4.2.4. Shart ergash gap deb nimaga aytiladi?
4.2.5. To’siqsiz, maqsad va natija ergash gapning ta’riflari.
.