Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Jadval 41 Ergash gapning bosh gapga bog’lanish yo’llari

№	Ergash gapni bosh gapga biriktiruvchi vositalarga ko’ra turlari	Biriktiruvchi vositalar
1.	Bog’lovchili ergashish: A)sof bog’lovchilar B)bog’lovchi- yuklamalar	-ki, chunki, negaki, sababki, shu sababli, shuning uchun, shekilli, bo’lmasa, nega desangiz, nega deganda agar, bordi-yu, basharti, mabodo, go’yo, toki, garchi, deb (demay, deguncha, degan, desa)
2.	Bog’lovchisiz ergashish: Grammatik shakllar orqali ergashish.	Sifatdosh shakli:- gan Ravishdosh shakli: -i (b), - may, -gach,- guncha Harakat nomi shakli: -sh (-ish) Shart mayli shakli:- sa Buyruq mayli shakli:-y (-ay), -sin va b Yuklamalar: -mi, -chi, axir, nahotki va b Ko’makchilar: bilan, uchun, beri va b Kelishik qo’shimchalari: -ga, -da,- dan O’xshatish shakli:- day

Jadval 42 Ergash gapli qo’shma gap

Ma’no xususiyati	Ergash gapning turi va ma’nosi	Misollar
I guruh Bosh gapdagi mazmuni abstrakt olmoshni izohlaydi-gan gaplar	A)Ega ergash gap Bosh gapdagi mazmuni abstrakt olmosh egani izohlaydi yoki unga nisbatan ega funktsiyasida keladi.	Kimki halol mehnat qilsa, u Vatanimiz tomonidan taqdirlanadi. Kim epchil bo’lsa, u hamma erda o’zini ko’rsatadi. Shunisi menga ma’lum ediki, uning vazminligi dilidagini tiliga keltirmasdi.
	B)To’ldiruvchi ergash gap Bosh gapdagi mazmuni abstrakt olmosh to’ldiruvchini izohlaydi yoki unga nisbatan to’ldiruvchi vazifasida keladi.	Uydagilar nimani buyursa, shuni bajar. (H.H) Bilib qo’yki, seni vatan ko’tadi. (G’.G’) Ona biladiki, endi har nahor, Butun vatan bo’ylab to’lishar bahor. (H.O.)
	V)Aniqlovchi ergash gap Bosh gapdagi mazmuni abstrakt olmosh aniqlovchini izohlaydi.	Kimning ko’ngli to’g’ri bo’lsa, uning yo’li ham to’g’ri bo’ladi. Shunday chiroyli xat yozish kerakki, uni o’quvchi hamisha yuragiga bosib yursin, har kuni o’qisin. (O.) Rossiyada shunday bir muhit hukm surib qoldiki, bugun bo’lmasa, ertaga inqilob olovi lovullab yonib ketadi. (M.Ism)
	G) Kesim ergash gap Bosh gapdagi mazmuni absstrakt lomosh kesimini izohlaydi.	Oramizdagi farq shuki, men nima uchun shu ishni qilayotganimni bilaman, ammo sizlar bilmaysizlar. (A.q.) Sizdan umidimiz shumidiki, ko’pchilikning fikriga qarshi turasiz. (A.q.)
	D) Ravish ergash gap Bosh gapdagi ish- harakatning qay tarzda yuzaga kelishini bildiradi.	Yo’l chetidagi jar uzoqlashib, qushlarning ovozlari ham tindi. (Sh.X.) Betobning ko’zi tinib, boshi aylanadigan bo’lib qoldi.
	E) O’rin ergash gap Bosh gapdagi ish- harakatning yuzaga kelish, boshlanish, yo’nalish o’rnini ko’rsatadi.	Ko’z qaerda bo’lsa, mehr ham shu erda bo’ladi. qaerda ko’rash bo’lmasa, u erda o’sish ham bo’lmaydi. Katta kema qaerdan yursa, kichik kema ham shu erdan yuradi.
	A) payt ergash gap Bosh gapdagi ish- harakatning yuzaga kelish vaqtini bildiradi.	To Ashurali haqiqatning tagiga etmaguncha, Mirhosil yashaydi. (H.G’.) Dilshod yo’lga chiqqanda, xo’rozlar hali tong madhini boshlamagan edi. (M.Ism.)
	B) Saba ergash gap Bosh gapdagi ish- harakatning yuzaga kelish sababini, bosh gap esa natijasini bildiradi.	Paxta yonadi, chunki atrofi tez to’taydigan tola. (M.Ism.) Har kun ortar ko’zlarimda nur, shuning uchun yo’q aslo g’amim. (H.O.)