Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Mustaqil ishlar:
1-topshiriq. Otning ma’no guruhlari tasnifi va misollari aks etgan chizma tayyorlang (6 – sinf uchun 1998 yilda nashr etilgan darslikdagi taklifdan foydalaning).
2-topshiriq. Otning kelishiklar bilan turlanishi aks etgan (unli va undosh bilan tugagan ikkita ot so’zni turlang, so’rog’i, qo’shimchasi, ma’nosi izohlangan bo’lsin) jadval chizing.


Adabiyotlar:
1. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent, 1980.
2. O’zbek tili grammatikasi. Toshkent, 1975.
3. Nurmonov A. va b. O’zbek tilining nazariy grammatikasi. Morfologiya. “XX1 asr avlodi”, T., 2001.
4. Sayfullaeva R. va b. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Morfologiya.T.,2005.
5. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent, 1992. Mualliflar: U.Tursunov,
J.Muxtorov, Sh.Raxmatullaev.
6. Hojiev A. Hozirgi o’zbek tilida forma yasalishi. Toshkent, 1979.
7. Axmanova O.S. Slovar lingvisticheskix terminov. Moskva, 1966.
8. Baskakov N.A. Istoriko-tipologicheskaya morfologiya tyurkskix yazo’kov. Moskva, 1979.


4-amaliy mashg’ulot
Sifat va uning ma'nosi, grammatik xususiyatlari.
Dars maqsadlari: talabalarning sifat so`zlarning ma'no guruhlari bo`yicha bilimlarini kengaytirish va mukammalashtirish;


ISHNI BAJARISH TARTIBI

1. 
   O`zbek tilidagi sifat so`zlarning belgi ifodalash to`dalari (ma'no guruhlari)ga ko`ra turlari aytib beriladi.
   
2. 
   Sifat so`zlarning umumkategorial ma'nosi va uning so`roqlari aytib beriladi.
   
3. 
   Sifat ning o`ziga xos belgilar ajratiladi.
   
4. 
   Asliy va nisbiy sifatlar tushuntiriladi.
   
5. 
   Sifat darajalari ko’rsatiladi.
   
6. 
   Sifatlarda belgining ortiq-kamligini ifodalovchi va sub'ektiv baho formalari izohlanadi.
   

1-savol bo’yicha savol va topshiriqlar
1.1
1-topshiriq. Matndagi sifat so’zlarni toping va ma’nosiga qarab guruhlab ko’chiring.
Erta bahorning serzavq kunlari. Yam-yashil adirlardagi giyohlardan taralgan xushbo’y hidlar dimoqqa uriladi. Oftob charaqlaydi. Ko’m-ko’k osmon shishadek tiniq. Ola-quroq paxtali to’nlar elkadan tushgan. Katta-kichik mehnatkash dehqonning egnida xom surp yaktak. Xushchaqchaq qizlarning qop-qora sochlarida tol bargakdan soch popuk. O’riklarning katta-kichik novdalarida och pushti marjon. Ariq bo’ylarida yalpizlarning xushbo’y hidi anqiydi. Baland-baland devorlar tagida qumursqalar o’rmalaydi. (S. Ahm.)
2-topshiriq. Quyida berilgan so’zlarni sifatlarning ma’no guruhlariga ko’ra ajrating. Sho’x, ziqna, qizil, yashil, talg’ir, zangori, baland, ulkan, buyuk, uzun, qisqa, uzoq, yaqin, shirin, chuchuk, yozgi, qishki, ma’yus, keksa, qari, yosh, bo’ydoq, go’shtdor, to’la, badbo’y, qo’lansa, sirtqi, kunduzgi, oq, qora.
1.2.
1- topshiriq. Sifat so’z ifodalaydigan umumkategorial ma’noni izohlang.

1. 
   Oq qayin, quvnoq qiz, sho’x bola, tiniq osmon.
   
2. 
   Osmon ko’m-ko’k, suvlar tiniq, bola yosh.
   

2. 
   topshiriq. Keltirilgan sifatlarning so’rog’ini aniqlang.
   

1.3.
1-topshiriq. Quyida berilgan birikuvlarda sifat so’zda bo’lgan o’zgarishni izohlang: oq devor, oq devorda, oq devordan, oq devorni; shirin qovun, shirin qovunning, shirin qovunni, shirin qovunga, shirin qovunda, shirin qovundan; chiroyli – chiroyliroq - o’ta chiroyli.