Гули маҳмудова маданий антропология

Демифологизация – антик дунё ёзма маданиятида мифология элементлари секин-аста камайиб рационал фикрлаш усули кучайиб борган жараёндир. Антик фалсафада бу алоҳида босқич саналиб, инсонни табиатдан ажралиб чиқиш, инсон онгида ўзини табиатнинг бир бўлаги деб ҳис қилиш дунёқараши ўрнига инсон ақлининг табиатдан устун келишига ва табиатни, коинотни эгаллаш истагининг пайдо бўлишига ўтиш даври. Демифологизация қадимги юнон афсонасидаги Троя отининг ҳарбий айёрлик ва найранг образига айланиши билан ҳам боғлиқ бўлиб, демифологизация тугаб, рационаллик даврининг бошланишида шу афсона рамзий характер касб этган.
Ж
Ж.Фрэзернинг «Олтин бошоқ» асари – «Золотая ветвь» (1890) асарида энг муҳим тадқиқот предмети дунё халқларининг архаик эътиқодининг энг қадимги қатламини ўрганишдан иборатдир. Китобда «йиртқичлар»нинг экзотик эътиқоди ва маросимлари, Европа халқларининг этник динлари мифологияси, Мисрнинг қадимги политеистик тизимлари тўғрисида маълумотлар тизимлаштирилган.
Жамият – инсонларнинг барча ўзаро ҳаракатлари услублари ва бир-биридан ҳар томонлама боғлиқлиги ифодаланадиган бирлашмаларининг йиғиндиси.
З
Зардуштийлик дини Ўрта Осиёда пайдо бўлиб, Марказий Осиё, Эрон ва Озарбайжонга тарқалган. У I минг йилликнинг бошларида давлат динига айланган. Зардуштийлик ёки зороастризм номи бу динга асос солган афсонавий пайғамбар Зардушт (Зороастр) исми билан боғлиқ. Бу диннинг асосий асари – Авеста Ўрта Осиё ва қўшни мамлакатларнинг (милоддан аввалги II минг йилликнинг охирларидан I минг йилликнинг кейинги асрларигача бўлган даврни қамраб олган) тарихи ва маданиятини ўрганишда муҳим ёзма манба бўлиб хизмат қилади. Авеста афсоналари қадимги юнон мифологиясидан ҳам бойроқ ва мукаммалроқдир деган фикрлар аллақачон фанда объектив ҳақиқатга айланган. Зардуштийлик – политеистик эътиқоддан монотеизмга ўтиш даври, политеизм худолари ибодатхонасида ердаги ва нариги дунёдаги ягона ижодкорни илгари сурган, диннинг тотемизм, анимизм, шаманизм ва инсон ҳаёти ҳамда мавжудлигини сеҳр-жоду билан талқин қилиш каби ибтидоий кўринишларини ҳам ўз ичига олган кўпқатламли диндир. Зардуштийликнинг олий илоҳи Аҳура Маздадир.