Gulchehra shadmanova, soyibjon mirzayev «zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari»

4.2. Grid hisoblash 
Grid hisoblash- minglab va hatto millionlab shaxsiy kompyuterlarning 
resurslarini kuchli hisoblash quvvatiga ega bolgan gigant "virtual" tizimga 
birlashtirgan, tez rivojlanayotgan texnologiyadir. Grid deganda, odatda, ular qaerda 
aniq joylashganidan qat’iy nazar, har qanday joydan olinishi mumkin bo'lgan turli 
turdagi resurslar(protsessorlar, doimiy va operativ xotira, saqlanish joyi va 
ma'lumotlar bazalari, tarmoqlar)ni qamrab oluvchi geografik jihatdan taqsimlangan 
infratuzilma 
tushuniladi.
Odatda Grid umumiy resurslardan foydalanuvchi korxonalar va alohida 
mutaxassislardan tashkil topgan, global taqsimlangan virtual tashkilotlar doirasida 
resurslar va ular bilan bog‘liq xizmatlarga umumiy kirish usulini nazarda tutadi. 
Har qanday virtual tashkilot ishtirokchilarining belgilangan qoidalarga rioya qilishi 
kerak bo‘lgan shaxsiy siyosati mavjud. Virtual tashkilot dinamik tarzda 
shakllanishi 
va 
cheklangan 
vaqtda 
mavjud 
bo'lishi 
mumkin. 
Grid 
texnologiyalarining salohiyati juda yuqori baholanmoqda: mutaxassislar bu 
strategik xususiyatga ega deb hisoblashadi va yaqin kelajakda Grid insonlar 
ko'plab faoliyati sohasidagi texnologiyalarni rivojlantirish uchun, xuddi shaxsiy 
kompyuterlar va Internet kabi hisoblash instrumenti bo'lishi mumkin. Bunday 
yuqori baholar Gridning global taqsimlangan infratuzilma resurslariga xavfsiz va 
ishonchli masofadan kirishga asoslangan ikki vazifani hal qilish qobiliyati bilan 
izohlanishi mumkin. Birinchidan, bu seriyalab ishlab chiqariladigan uskunadan 
juda yuqori o‘tkazish qobiliyatiga ega bo‘lgan taqsimlangan hisoblash tizimini 
yaratish (unumdorlik ko'rsatkichlari: 1 TFLOPS dan yuqori agregirlangan quvvat, 
yiliga 1 Pbyt dan yuqori ma’lumotlarni qayta ishlash hajmi) vaqtincha bo‘sh turgan 
resurslarni Gridga taqdim qilish orqali mavjud hisoblas texnikasi parki 
samaradorligini bir vaqtning o‘zida oshirish. Ikkinchi masala- bu davlat organlari, 
tashkilotlar va korporatsiyalarning hayot faoliyatini darajasini qo'llab-quvvatlashga 
qodir bo'lgan global taqsimlangan ma'lumotlar manbalari bilan keng miqyosli 
monitoring, boshqaruv, kompleks tahlil va xizmat ko'rsatish tizimlarini yaratishdir.

---

74 
Dastlab Grid texnologiyalari oqilona muddatlarda hal etilmaydigan alohida 
hisoblash qurulmalarda murakkab ilmiy, ishlab chiqarish va muhandislik 
masalalarini hal qilish uchun mo'ljallangan. Biroq, endi Grid doirasi bu bilan 
cheklanmaydi. Grid texnologiyalari rivojlanishi bilan ular sanoat va biznesga kirib 
bormoqda, yirik korxonalar o'z ishlab chiqarish vazifalarini hal qilish uchun Grid 
tizimlarini yaratmoqdalar. Shunday qilib, Grid ma’lumotlarni qayta ishlash uchun 
universal infratuzilma roliga davogarlik qilib, nafaqat aniq amaliy masalalarni 
yechadigan ko'plab xizmatlari (Grid Services) mavjud bo'lgan, balki servis 
xizmatlarni: zarur resurslarni qidirish, resurs holati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni 
yig‘ish, ma’lumotlarni saqlash va etkazib berishni taqdim qiladi.
Gridni qo‘llash katta hajmdagi ma'lumot oqimlarini ommaviy qayta ishlash; 
ma’lumotlarni ko‘p parametrli tahlil qilish; katta hajmdagi ma’lumotlarni amaliy 
vizuallash; katta hajmdagi hisoblashlar mavjud bo‘lgan murakkab biznes ilovalari 
va boshqalar kabi yangi sifat masalalar sinfini yeshishi mumkin.
Bugungi kunda Grid texnologiyalari davlat tashkilotlari boshqaruv sohasida, 
mudofaa, kommunal xizmatlar shuningdek xususiy kompaniyalar, masalan, 
moliyaviy va energetika sohasida faol ravishda foydalanilmoqda. Gridni qo‘llash 
sohasi yadro fizikasi, atrof muhitni muhofaza qilish, ob-havoni prognoz qilish va 
iqlim o'zgarishini modellashtirish, mashinasozlik va samolyotsozlikda sonli 
modellashtirish, biologik modellashtirish, farmatsevtika sohalarini qamrab olgan. 
Grid ishlari butun dunyoda rasman mustaqil loyihalar shaklida olib boriladi. 
Shunga qaramay, markazlarning rolini bajaradigan va rivojlanish yo'nalishini 
sezilarli darajada aniqlaydigan tashkilotlar mavjud.
Ma’lumotlarni intelektual, iqtisodiy samarali saqlash
.
GMAS tizimiga 
kiritilgan axborotni hayotiy siklini boshqarish imkoniyati (ILM) meditsina 
tasvirlarini intelektual boshqarishni ta’minlaydi:eng qimmatbaho joriy ma’lumotlar 
onlaynli kirish qurilmalarga joylashadi, unchalik muhim bo‘lmaganlari avtomatik 
ravishda kvazionlaynli yoki offlinli tizimga o‘tkaziladi. Ma’lumotlarning 
qimmatliligi faylning ichidagilar bilan aniqlanadi. Ma’lumotlarni kerakli joyda, 

---

75 
kerakli tashuvchida va kerakli vaqtda saqlash korxonaning ma’lumotlarni saqlash 
tizimiga jami xarajatlarni kamaytiradi.
Uskunalarni eskirish muammolarini uymshatish va modernizatsiyalashni 
soddalashtirish.
GMAS yechimi shunday tuzilganki, unda texnologiyani 
yangilashga shart-sharoit yaratish - ochiq-oydin yangi apparat resurslarini qo‘shish 
mumkin, osonlik bilan eskirgan asbob-uskunalarni ishlatishdan chiqarish va 
ma'lumotlar o‘tkazishni avtomatlashtirish mumkin.
Yuqori ochiqlik, masshtablash va ishonchlilik.
 
GMAS ma’lumotlarni 
saqlashning har-xil PACS-yechimlarni qo‘llab-quvvatlovchi, har-xil ta’minotchilar 
va 
ko‘plab 
serverlar 
ma’lumotlarini 
saqlash 
qurilmalarini 
yagona 
masshtablanadigan infratuzilmasini tashkillashtiradi. Resurslarni saqlashni 
virtuallashtirish masshtablashishini, ishonchliligini va tayyorligini yaxshilashga 
imkon beradi. GMAS yechimi —ilmiy muassasalar, davlat va tijorat korxonalari 
oldida turgan muammolarni hal qilish uchun, dunyoning turli regionlaridagi har-
xildagi hisoblanadigan resurslar va tarqoq manbalari xuddi Grid –texnologiyadek 
buyurtmachilarni AT bilan o‘zaro aloqasi usullarini tubdan o‘zgartiradi.