Г>ул китаптл К. лракллнакстаппып кубла ранонллрыпда жасай- тугын клракалпаклардын этннкалык составы, сол гсрригориядагы

к) Жайға, курылыс материалларына 
байланыслы сөзлер
Арғыт—
жайдын паксасыныц үстинен узыпына қой- 
ылған ағаш (М.-хан).
Б а ла р ағаш —
жайдын пақсасыныц үстине салыпа- 
туғын ағаш. Мысалы, жайдын ени 4 м, узынлыгы 5-0 
м. болса, балар ағаш койылалы. Балар ағаш қарыўлы. 
Кэлемше оган қараганда ҳәлсизирек. Хорезм говорла- 
рында 
балар
деп аталады.
Б е л л и к —
қыспак. Жайдын ямаса оныц улыўма май- 
данын қоралаган ўақытта (жынгыл, шешел, т. б. менен) 
од беккем болыўы ушын тутылган коранын белинен 
беллик (қыспақ) жүргизеди. Өзб. 
чирмов
(РУзС.Л-190).
Д эрэзэ —
әйнек. Жайға жақтылық бернў ушын ор- 
натылған айнаға формасына қарай бөлипип, орпаласгы- 
рылады: 
Д(алайырОы дэрэзэОэн аттылар.
Бул сөз 
ноғай тили Ақ ноғай диалектинде 
тезере,
қара ноғай
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

дналекти менеп өзиплшс ноғай (собственно-
1
Югайский) 
диалектлерипде 
терезе
туринде қолланылады"9. Өзб. 
дераза (РУзС., -178), қырғ, 
терезе
(РКрС., 474), та- 
тар. 
тәрэзд
(РТтС., II, 371).
Д үт кэч—х
үтпн жолы. Жайдын, бөлмепиц ишнп- 
деги түтнн сыртқа шығыўы ушын ариаўлы қалдырыл- 
ғап орыи ҳәм усы максет ушын нсленген темир буй- 
ым. Нзб. 
дудбурон
(РУзС., 185), қырғ 
түтүн чыққыч
(РКрС., 181), тагар. 
төтен ю л и
(РТтС., I, 272). Кел- 
тпрнлген сөз өзбек тили Ферғана 
говорларыпда 
дуд-
бура^
формасына ийе.™
Йемэн шот—
айрықша балта, ағаш жоныў ушын 
ксреклн: 
Керэгэниц басында йемэн шот
(Ийш).
КэрбишЦкербаш—
гербиш. Лрнаўлы исленген қәл- 
нпке салып куйылған, кептирилген ылай, кеинен қол- 
ланылатуғын қурылыс материалы: 
Көнғ кербишлэри
қаақара болуп тур. Сениц кәрбишиц болмайды да.
Онуц кербишлэри катта, половой
(Ақб). Өзбекше 
бул сөздп 
ғшит
деп атайды. Ферғана 
говорларыныц 
кәсип-өнерлик лексикасында 
кирпич.
сөзиниц XIII-XIX 
әсирлердеги әдебиятларда ушырасатуғынын, 
ғишт
(па- 
рс-тәж
. —х и и ш
кирпич) сөзиниц өзбек әбебиятында 
XIV әсирден баслап пайда болыўын С. Ибрагимов өз 
изерглеўинде дәлиллейди91. Н. К. Дмитриев аталғап 
сөздиц „Собех Ситап1сиз“ те ерте ўақыгларда ушыра- 
сатуғынынан мағлыўмат бередц9-
Кесәк—
жайдыц сыбаўына пайдаланылған ылай. Ий- 
леннп, кеўин қалған тури: 
Ж айдыц кесэгин салма-
ға тастап йедим мен, майда кесэклар түшэди.
Өзб. 
кесак
(РУзС ,300), қырғ 
тоголок
/РКрС.. 291/, татар. 
кисэк
(РТтС, II, 91).
КрдаЦқэлэмшэ —
жай салғанда аркалықтыц үстнне 
салынатуғын шабақшалар: 
М ыналар ырас қастыц үс-
тпине қэлэмшэ болады ғо
/Ақк/. Өзб 
хода, поя
(РУзС., 
192), қырг. 
узун яабақ, жығач.
(РКрС., 188), татар. 
киртпа, колга
(РТтС, 1, 281).