Г>ул китаптл К. лракллнакстаппып кубла ранонллрыпда жасай- тугын клракалпаклардын этннкалык составы, сол гсрригориядагы

*а Казак Т1л1и1ц тус1ид1рме сөзд!г1, I т. Алмагы. 1959: II т. Ал-
маты, 1961. Бупнаи былай кыскаша ҚТГС (скобка ишикде китап-
тып кысқаша атамасы. томы, бети келтириледн).
‘з Русско-узбекский слонарь. М.. 1954, кыскаша—РУзС.
“ Русско-туркменский словарь. М.. 1ь56, кыскаша-РГмС.
Махмуд Қошгарий. Девоиу луготит турк, 111 т. Тошкснт,
1963, 30-бет.
<1>. Аблуллаев Хоразм шевалари, Тошкент, 1961, 113-бет.
‘7 Қубла диалект обьектипдеги аўыл атамаллры кыскартылып
алыпды: Д осб.—Досбай ауылы; Ҳэм —Хәмирабад. Лққ—Аккамыс,
Ақб,—Ақоаслы •'•йш, —Ййшап; Шым,— Шымам; Н.— \ а н —Пазар-
хан: Майем.—Майемгеи; Вир. орайы— Бирунин каласыпын орайы;
Келт—Келтеминар; К- қыз-Қырк кыз.
‘в Ф. А б д у л л а е в . Хоразм шеваларн .., 113-бет.
I
27
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

• 
Атангөя—
тогшрактм ҳор жердеи пәсли-болентлп 
етин ллыў (Досб).
Аўаяа—
жүнимкиц астына койын, пискен мнйўеле- 
рин кыйып алыў ушын қолайлан нсленгсн зәцгиге ук- 
сас зат.
Аш кғди—
ас кодиси. палыз егнни, аўкатка салына- 
ды. Түри ҳәр кыйлы ренде болып келеди. Формасы 
дөнгслек, сонакша; каз. 
асқабақ
(ҚТТС, 1,50); өзб. 
қовақ, ошқовоқ
(РУзС, 883); түркм. 
кғди
(РТмС. 
784). ■
1>атқақ~жерд.ип
курғак ҳалынан батпак болып ылас- 
ланыўы: 
Буйаққа ўөт, Оатқақлама ўоны
(Аққ); 
қара
Оатқақтық ийиси шықты.
Белгзшықты
лш.-үсги ылай болған жерди одеп кеп- 
ше менеп казады, сон қурған, топырақ шыққаннан 
сон бел менен казыў мүмкнн.
Белдин
қумырасы
қулағы
қурруғу (епэлэги)
дәстәси
(
саОы)
арқас ы
ецсэси
алды
-шекэсч
Белдиц түрлери; 
Кепнғ
бел-кншкене бел, жаптыц 
ылайын казыўға арналып, баска нәрселерге қолланыл- 
майды. 
НамОар б ел-
улкен бел. 
Тарач. кепяэ-
жай, дий- 
ўал салганда ылай кыратуғын бел. 
Арба бел-
орташа 
бел (Акқ).
Б уўнақ-
буўын: 
Буўнағы көринбей
, 
күн қақпай
гпуруў керәк
(Ҳәм). Өзб. 
бўғин
(РУзС, 848), түрк.м. 
богун, сустав
(РТмС.. 752).
У ^Б ухары
бас-бухара баслы бийдай. Гүзлик бийдай- 
дын бир түри (Ҳәм).
уеГүрбэк қаўын-
жазда писетуғын ҳәмме жери торла- 
ған гүрбек каўын. Бул көк, ала, ақ гүрбек болып 
үшке бөлинеди-аля 
гүрбек, ақ гүрбек, қара ақ.
Ақ 
гүрбек-сырткы пошағы ак. Үшеўнде горлы, ец үлке- 
ни 0-7 кг. келедн, бәҳәрде егип, жазда писеди (Ҳәм.,
28
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Досб). Қаўьшныц бул түрн өзбек тнли Хорезм [Очор- 
ларыида 
гүрвдк
формасыида айтылады'0.
Гүсини
лсузу.и-жузим[[иц түри. Үш жылда мнйуе бе- 
рсди, 25-30 жылга дейин жасайды. Өзбек тилм Хоре- 
зм говорларында 
ҳәси: н^ц
(әдебий тилииде 
ҳусайни)''0
формасыида ушырасады.
Ғаўуш -
жүўери. Узын болып өсетуғып, жуўап са- 
бақлы ҳәм үлкеп домалак дәнли дақыл: 
Өзгэрткэн
жергэ ғаўуш йегэнэн
(Ҳәм), Каз. 
жүгерь
(ҚТТС, 1, 
246), өзб. 
жўхори
(УзРС., 161)!>1
Илэк-
ун, тары, бийдай т. б. затларды елеп, газалаў 
ушын исленген зат; 
елеўиш , елек И ғәлбир
қырман 
басында бийдай, жүўерини тазалағанда да керекли 
(Досб). Қубла диалекгте еләктин 
усақгөз
дегеп түри 
де бар. Ол тары, гүнжи елеўғе керек (Аққ). Өзбек 
тили Хорезм говорларыпда 
ушақгвз''2
түринде ушыра- 
сады.
ўКаўзэки
ерик-ернктин түри. Бир ай он бес күнде 
басқаларынан ерте писеди.
ўКигилдик-ыайаа.
жийде, түри қызғыш, формасы 
кишкене, 
дәми қурышлы: 
Ҳ о анаў 
ж игилдикти
өтир.
Иштэги
а/л-қырмандағы дәнди айдаған ўақытта 
ишке қосылатугын (жегилегуғын) атты халықта усы- 
лап атайды (Досб).
Й ерли
аА:уга/7И-жүўеринин бпр түри, бойы узын, 
басы катты; 
Й ерли тез писпэгэннен кейин ломманы,
қатты баш, йасмық йегэди.
Йурт шабдалы-
шабдалдыц (жемис) бир түрк 
(Келт).
Кэсэки
ик-ериктиц түри, кишкенгай, туқымы да 
майда.
Кегэй терэк-
кегей терек. 
Кубла ранонларда жа- 
саўшылар буны 
ақ терек-а.еп
те атайды. Он үш-он 
төрт жылда 
өзинин
пағыз қәлпине келеди, қынсы- 
ғырак шақалы болады (Ақб).
ы