Г>ул китаптл К. лракллнакстаппып кубла ранонллрыпда жасай- тугын клракалпаклардын этннкалык составы, сол гсрригориядагы

Русгко татарский словарь в 4 томах нод ред. Н. 1С. Дмнтрн-
спа, т. 1, Каэань, 1955; т. 2, Казань, 1956, Пумнан былай қысқаша-
РТтС.
30
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

қыилы түрлери өсирнледи. Түри акшыл. 
көкшня, 
кара, формасы да түрлише. Соған карап ол қара, ак, 
квк дегеп түрлерге бөлинеди. Қыртысларыш^щ калыц- 
лығы, тукымы да бпрдей емес. Вуны жерғиликли адам- 
лар 
тарбуз
депте атайды. Дәмп жүдә мазалы, иалыз 
өсимлпгиниц бир түрп. Қазақ тили Арыс гонорында 
бул сөз 
дарбыз
формасыпда ушырасадьг’*. Әзб, 
тар-
вуз
(РУзС., 29), түркм. 
гарпыз
(РТмС., 27), татар. 
қарбыз
(РТтС, 1,20).
Усы сөзднц келип шыгыў тарийхы туўралы анта 
келип, Н. К. Дмнтрпев:“... оныц тийкарында 
(қарбыз
сөзиниц 
О-Д).
орта-персиялык 
харвйгак, жацаперсия-
лы қ хагвига
сөзи жатыр. Түркий сөзи тийкарында 
ПХ“ даўыссызы„^“ ҳом як “ ға айлапып, ал сөз акы- 
рындағы 
а
түсип калады. Усылай етип түркнй тилиндеги 
„кагряг“ формасы келип шықкан; оннан басқа даўыс- 
лылардын гармониясы тийкарында тенлескен 
қарпыз>
гарпыз
(әзерб., түркм) формалары бар. Рус тилинде- 
ги 
арбуз
формасы татар тили Касимов диалектиннц 
типнне туўры келеди. Онда сөз басындағы 
К
ноль 
сеске айналады, яғный 
карбуз <^арбуз...
Бул мәниниц 
характерлилиги сонда, румын тилннде де агвиг сөзшг 
гезлестнремиз. Махмуд Қашгарийдиц сөзлигинде ҳом 
В. В. Радловтыц „Опыт словаря...“ деген мийнетле- 
ринде бул сөз жок. 
Карпуз
сөзиннц биринши форма- 
сына, бәлким, рус тилиндеги 
карапуз
мәниси мстафо- 
ризацияланып келиўи мүмкин (арбуз сыяқлы домалак 
ҳәм жуўан)“:,:’—дейди.
Каррығыз-
жаздыц аяғы, гузднц басында писету- 
ғын қаўын. Ирени сап-сары, бужыр-бужыр. Буныц 
нрисн де, майдасы да болады. Орташа каўынға жата- 
ды. Нц үлкениниц аўырлығы 5-6 кг ға дейин барады. 
Бәҳәрде егилип, гүзде писеди. Мазалылығы 
жүдо 
шийрнп (Ҳәм., Досб). Хорезм говорларыпда 
қаррь-
қыйз
формасыида ушырасады.
Кариш тямәки-
ақ темекн (Қаршы темекиси). Бу- 
ны көбинесе махорка орнына қолланады. Жапырағы *
3