Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

monstrantur. Omnes enim a carnalibus desideriis, que militant adversus animam, abstinere et

bonam eorum conversationem ac innocentem omnibus monstrare rogabat. Ex corde enim

cunctos attentius invicem diligere insinuabat.

a) VIII. N; Zahl om. K; X. C.

b) ante correctionem: dep.nant R.

Polycarp 6.9.2

1227

2. Pius papa.

Quicumque propriam uxorem absque lege vel sine causa et certa probatione interfecerit

aliamque duxerit uxorem, armis depositis publicam agat p.nitentiam. Et si contumax fuerit et

episcopo suo non obediens extiterit, anathematizetur, quousque consentiat. Eadem lex erit illi, a

qui seniorem suum interfecit . b

a) Eademque N.

b) interficit N.

Polycarp 6.9.3

1228

3. Silvester papa.

Si quis hominem publice penitentem interfecerit, ut homicidium sponte commissum dupliciter

peniteat, et nisi in finem non communicet.

Polycarp 6.9.4

1229

4. Gregorius Bonifatio Maguntino archiepiscopo.

De his vero, qui patrem et matrem , fratrem aut sororem occiderunt decernimus, ut toto vite a b c

su. tempore corpus non suscipiant dominicum nisi in sui temporis exitu pro viatico. Abstineant

autem se a carnis commestione et potu vini, donec vixerint. Ieiunent secundam et IIII et d am

sextam feriam , ut sic possint deflentes diluere admissum scelus. d e e

a) aut NK.

b) folgt aut N; folgt et C.

c) interfecerit N; occiderint K.

d)-d) secunda et IIII et VI feria C. a ta

e) deflentes possint N.

Polycarp 6.9.5

1230

5. Idem in eodem.

Nec is quidem, qui invitus aliquod fecerit homicidium, extra ministrum est. Siquidem lex ait a b

de eo: quia dedit eum in manu eius. Manus ergo eius instrumenti modo divine ultioni

ministerium prebuerunt. Levites igitur minister remissionis est. Percussor autem, qui non ex

dispositione, sed preter voluntatem fecerit homicidium, divin. minister est ultionis. Illud

quoque specta, quia cum interficitur impius, Christus infunditur, et ubi abhominatio aboletur,

sanctificatio consecratur, quia Dominus dixit: In ea die, qua interfecero omne primogenitum

Egipti, sanctificabo mihi omne primogenitum Israel. c

a) his NC.

b) ministerium C.

c) tibi C.

Polycarp 6.9.6

1231

6. Nicholaus episcopus servus servorum Dei Raduldo reverentissimo episcopo sancte

Retensis . a

Dum de universis mundi partibus credentium agmina principis apostolorum liminibus b c d

properarent, quidam vir nomine Tiothar vestre beatitudinis .pistolam gerens, quam nostro e

contulit presulatui. Cuius paginam perlegentes matricidam illum esse cognovimus. Quo facto f

multis fletibus lacrimisque profusis valde doluimus. Idcirco precipimus et patrum almorum g g

censuris statuimus, ut sub p.nitenti. iugo permaneat, ita ut per unum annum ecclesiam non h i i

ingrediatur , sed ante fores basilice stans orans ac deprecans Deum perseveret, qualiter tanto j

eripiatur piaculo. Completo vero anni circulo introeundi in ecclesiam licentiam habeat, tantum k

inter audientes stet et nondum communicet. Completis autem trium annorum curriculis sacre

communionis illi gratia concedatur. Oblationes vero non offerat, nisi postquam aliorum VII

annorum curricula expleantur. In his autem omnibus annis atque temporibus carnem non l

manducet nec vinum bibere presumat exceptis festis diebus atque dominicis et a pascha m m

usque pentecosten. Et quocumque ire voluerit, nullo vehiculo deducatur, sed pedibus n

proficiscatur. Arma non sumat nisi contra paganos. Ieiunet autem tres dies per ebdomadam o o p

usque ad vesperam. A propria ac legitima coniuge non separetur, ne in fornicationis voraginem

corruat. Quod ne fiat optamus . Si autem ante triennium annorum cursum finis vite illius q r

appropinquaverit, corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi particeps fiat. Sin autem, ut s t

supra statuimus, efficitur , tamen si illius conversionem et lacrimarum fonte in omnibus u v w

videritis floridis actionibus et optimis operibus pululare, humanius circa eum sollicitudo

pervigil appareat mitisque omnibus demonstretur. Optamus vos in Christo bene valere.

a) recensis C.

b) folgt ad C.

c) om. N; folgt de NR.

d) limina C.

e) getilgt C.

f) om. K.

g) lacrimis fletibusque K.

h) virgo R.

i) annum unum N; unum om. C.

j) ingredi.tur K.

k) autem K.

l) om. K.

m) presumat bibere N.

n) folgt ad NC.

o) om. N.

p) hier beginnt M wieder.

q) ante correctionem: obtamus M.

r) trium C.

s) om. R.

t) ac N.

u) efficiatur NC.

v) conversationem K.

w) fontem C.

Polycarp 6.9.7

1232

7. Augustinus.

Periculos. se decipiunt, qui existimant eos tantum homicidas esse, qui manibus hominem a b

occidunt, et non potius eos, per quorum consilium et fraudem et exortationem homines

extinguntur. Nam Iud.i Dominum nequaquam propriis manibus interfecerunt. Scriptum sic est:

`Non nobis licet interficere quemquam.' Sed tamen illis Domini mors imputatur, quia ipsi eum

lingua interfecerunt dicentes: `Crucifige eum'. Unde unus evangelista dicit Dominum

crucifixum esse hora tercia, alius sexta, quia Iud.i crucifixerunt eum hora tercia lingua, milites

hora sexta manibus. Qui ergo hominem tradit, ille eum interficit, Domino dicente: `Maius

peccatum habet, qui me tradidit tibi.' Unde psalmista: `Filii hominum, dentes eorum arma et c

sagitt. et lingua eorum gladius acutus.' Subiciant ergo se p.nitenti. quorum consilio sanguisd

funditur, si veram misericordiam promereri voluerint.

a) om. K.

b) extimant CR.

c) om. R.

d) sanguinis M.

Polycarp 6.9.8

1233

8. Ex sinodo congregata Constantinopolin sub CL patribus et Theodosio imperatore. a

Si voluntari. genitorem suum aut genitricem occiderit, extra patriam VII annos exul fiat. b c

Tunc demum usque ad mortem cum fletu et luctu peniteat. Si autem nolens accidit , X annos d

peniteat iudicium sacerdoti . Qui voluntari. filium suum aut filiam vel germanum aut e f g

germanam suam occiderit, V annos extra metam exul fiat ipsius terre , deinceps XX annos h h

inermis cum fletu et luctu peniteat. Si vero nolens, VII annos peniteat. Qui vero voluntari.

avum suum aut avam suam seu nepotem aut neptem suam vel patruum aut avunculum seu i i i j k

amitam seu materteram suam aut filiam vel filium germani sui aut german. seu consobrinum l m

suum sive consobrinam occiderit, XII annos inermis cum fletu et luctu peniteat. Si enim

nolens, VII annos peniteat. Qui voluntari. de propria cognatione sua occiderit, id est III. n o

usque ad VII. si vero tercia fuerit, XII annos inermis peniteat, si IIII., XI annos, sive V., X, p q

si VI., VIIII, si VII., VIII. Si autem nolens , arbitrium sacerdotis peniteat. Qui voluntari. r s

patrem suum aut matrem vel filium aut filiam de sancto lavacro seu fratrem sive sororem in t t t

Christo aut dominum suum vel dominam seu uxorem suam , V annos extra metas ipsius terre u

exul fiat; tunc demum XV annos inermis peniteat. Si vero nolens, VII annos peniteat. Qui

vitricum suum voluntari. occiderit aut novercam seu privignum sive privignam suam vel

socrum suum aut socram seu generum suum sive nurum, X annos peniteat. Si vero nolens, V

annos peniteat. Si laicus alterum laicum occiderit, VII annos peniteat. Si autem in secularibus v w

hominibus hoc detestamur scelus, quanto magis in clericis et in monachis? Fortassis etenim si

quando femineus sexus de his sceleribus aliquod attractaverit , similiter, ut congruum femineo x y

est sexui, ita peniteat. Valde pensandum est suprascriptis omnibus personis, e quibus aliquid ex

his sevissimis malis aliquibus inrepserit, si per ignorantiam, si per infirmitatem, si per

industriam. Gravius est infirmitate quam per ignorantiam, gravius industria quam per z a'

infirmitatem peccare. Sic semper providendum est peritissimis sacerdotibus.

a) congrega M; congreta C.

b) Qi K.

c) folgt quos korr. in quis C.

d) occiderit C; occidit R.

e) iudicio CR.

f) sacerdotis CR.

g) folgt suam K.

h) terre ipsius C.

i) vel aviam C.

j) vel C.

k) neptam M.

l) folgt suam K.

m) sive KC.

n) om. M.

o) folgt a C.

p) X C.

q) si C.

r) folgt ad CR.

s) arbritrium M.

t) filiam aut filium C.

u) folgt occiderit C.

v) folgt vero C.

w) alium K.

x) om. K.

y) attractavit K.

z) folgt pro C.

a') folgt est K.

Polycarp 6.9.9

1234

9.

Si mater filium suum sponte occiderit, XV annos peniteat et numquam mutet nisi in die a

dominico. Mulier autem paupercula si fecerit pro difficultate nutriendi, VII peniteat. b

a) i R.

b) unleserlich M; folgt annos KC.

Polycarp 6.9.10

1235

10. Ex concilio Anciritano . a

Qui voluntari. homicidium fecerint, p.nitenti. quidem iugiter submittant se, perfectionem vero

circa vite exitum consequantur.



quattuordecim, episcopus XVII.>

a) anciritac) C.

b) dieser Satz am Rand M; dieser Satz om. KR; Nam C.

c) om. C.

Polycarp 6.9.11

1236

11. Ex eodem.

De homicidiis non sponte commissis, prior quidem definitio post septennem p.nitentiam

perfectionem consequi precipit, secunda vero quinquennii tempus explere.

Polycarp 6.9.12

1237

12. In eodem . a a

Si quis casu non volens homicidium perpetraverit, XL dies in pane et aqua peniteat. Quibus

peractis, biennio ab oratione fidelium segregetur, non communicet nec offerat. Post biennium

in communione orationis suscipiatur, offerat autem, non tamen communicet. Post b c

quinquennium ad plenam communionem recipiatur. Abstinentia ciborum in arbitrio sacerdotis

maneat.

a) om. K.

b) communionem R.

c) certamen R.

Polycarp 6.9.13

1238

13.

Si quis infantem oppresserit. III annos peniteat, unum ex his in pane et aqua. Si clericus

fecerit, IIII annos peniteat, unum ex his in pane et aqua.

Polycarp 6.9.14

1239

14. Ambrosius in exameron. a

Quod possumus non facere, si nolumus, huius electionem mali nobis potius debemus ascribere b

quam aliis. Ideo etiam in iudiciis istis voluntarios reos non ex necessitate compulsos culpa

constringit, p.na condemnat. Neque enim si per furorem aliquis innocentem perimat, obnoxius

morti est, quin etiam ipsius divin. legis oraculo si quis per imprudentiam intulerit necem,

accipit impunitatis spem, refugii facultatem, ut possit evadere. Hoc igitur de eo, quod propri. c

malum videtur, dictum sit. Mala enim non sunt, nisi que crimin. mentem implicant et

conscientiam ligant. C.terum paupertatem et ignobilitatem, egritudinem, mortem nemo d

sapiens mala dixerit nec in malorum sorte numeraverit . e

a) ganze Inskr. om. K; mbrosius R.

b) elationem K.

c) inpuniti R.

d) consciam K.

e) es folgen 4 bzw. 3 Zusatzkapp. CR.

Polycarp 6.10.1

1240

X. De iuramento et periurio . a b b

1. Pius papa.

Qui compulsus a domino periurat se sciens, utique sunt periuri et dominus et miles , dominus c d e

quia precepit, miles quia plus dominum quam animam dilexit. Si liber est, XL dies in pane et f

aqua peniteat et VII sequentes annos, si servus eiusdem, III. XL et legitimas ferias peniteat.

a) Zahl om. K; XI C.

b)-b) om. M.

c) folgt piu M.

d) folgt nochmals se sciens utique K; utrique CR.

e) milites K.

f) om. K.

Polycarp 6.10.2

1241

2. Idem . a

Si quis per capillum Dei vel caput iuraverit vel alio modo blasphemia contra Dominum usus

fuerit, si est ecclesiastico ordine, deponatur, si laicus, anathematizetur. Et si quis per b

creaturas iuraverit , acerrime castigetur et iuxta id, quod synodus iudicaverit , peniteat. Si c d e

quis autem talem hominem non manifestaverit, non est dubium, quin divina condempnatione f

similiter coherceatur . Et si episcopus ista emendare neglexerit, a synodo corripiatur. g

a) om. C.

b) folgt ex CR.

c) creaturam CR.

d) curaverit R.

e) indicaverit K.

f) q(ua)n(do) M; quando K.

g) coherceantur K.

Polycarp 6.10.3

1242

3. Sother papa.

Si aliquid nos forte incautius iurasse contingit , quod observatum peiorem vertat in exitum, a

illud consilio salubriori mutandum noverimus ac magis instante necessitate periurandum nobis b

quam pro facto iuramento in aliud crimen maius esset divertendi . c

a) contigit K.

b) novimus R.

c) korr. in divertendum C.

Polycarp 6.10.4

1243

4. Fabianus papa.

Quicumque se sciens periuraverit, XL dies in pane et aqua , VII sequentes annos peniteat et a b

numquam sit sine p.nitentia et numquam in testimonio recipiatur et post haec communionem c

recipiat.

a) folgt et CR.

b) folgt septem K.

c) testimoniis C.

Polycarp 6.10.5

1244

5. Cornelius episcopus Rufo episcopo.

Sacramentum hactenus a summis sacerdotibus vel reliquis exigi nisi pro fide recta minime

cognovimus nec sponte eos iurasse reperimus. Sacramentum ergo episcopis nescimus oblatum

nec umquam fieri debet.

Polycarp 6.10.6

1245

6. Idem . a

Honestum et iustum videtur, ut qui in sanctis audet iurare, hoc ieiunus faciat cum omni b c

honestate et timore Dei, et ut pueri ante quattuordecim annos non cogantur iurare.

a) om. C.

b) est R.

c) audeat C.

Polycarp 6.10.7

1246

7. Euticianus.

Predicandum est etiam, ut periurium fideles caveant et ab hoc sumopere abstineat , scientes a

hoc grande scelus esse et in lege et in prophetis et in evangelio prohibitum. Audivimus autem b

quosdam parvipendere hoc scelus et levem quodammodo periuris p.nitenti. modum imponere.

Qui etiam nosse debent talem periurio p.nitentiam imponere debere, qualem et de adulterio, c d

de fornicatione, de homicidio sponte commisso et de c.teris criminalibus vitiis. Si quis vero

perpetrato periurio aut quolibet criminali peccato timens p.nitentiam longam ad confessionem e

venire noluerit, ab ecclesia repellendus est sive a communione et consortio fidelium, ut nullus f f

cum eo comedat neque bibat neque in sua domo eum recipiat.

a) abstineant CR.

b) i M.

c) et R.

d) folgt de CR.

e) longum MK.

f) ad communionem K.

Polycarp 6.10.8

1247

8. Idem.

Episcopus in sinodo residens post congruam allocutionem VII ex plebe eius parrochi. vel eo a a

amplius, prout viderit expedire, maturiores, honestiores atque veneratiores viros in medium

debet evocare et allatis sanctorum pignoribus unumquemque eorum tali sacramento b

constringere: Amodo inantea quicquid nosti aut audisti aut postmodum inquisiturus es, quod c

contra voluntatem et rectam christianitatem in ista parrochia factum sit aut futurum sit, si in d d

diebus eius evenerit, tantum ad tuam cognitionem quocumque modo perveniat, si scis aut

indicatum fuerit tibi synodalem causam esse , ad ministerium episcopi pertinere, quod tu nec e

propter amorem nec propter timorem neque propter pretium neque propter parentelam f f f

ullatenus c.les episcopum aut eius missum, cui hoc inquirere iussit , quandocumque ex hoc te g

inquiret. Sic te Deus adiuvet et ille sanctorum reliquiae.

a) plebiis R.

b) talis M.

c) om. R.

d) istam parrochiam K.

e) folgt übergeschrieben et C.

f) om. C.

g) iusserit CR.

Polycarp 6.10.9

1248

9. Eiusdem.

Istud sacramentum, quod iste iuravit de synodali causa, quod tu illud ex te ita observabis, in

quantum sapis aut audisti, ut ab hac die inantea inquisiturus es. Sic te Deus adiuvet. a

a) aut CR.

Polycarp 6.10.10

1249

10. Pelagius papa.

Si quis periuraverit et alios sciens in periurium duxerit, XL dies peniteat in pane et aqua et VII

sequentes annos et numquam sit sine penitentia. Et alii, qui conscii fuerant, similiter p.niteant.

Polycarp 6.10.11

1250

11. Gregorius in registro Iustino pretori. Epistola XXIIII in libro IIo

Habet hoc proprium antiqui hostis invidia, ut quos in pravorum actuum perpetratione Deo sibi

resistente decipere non valet, oppiniones eorum falsa ad presens simulando dilaceret. Quoniam

igitur quedam contra sacerdotale propositum de Leone fratre et coepiscopo nostro sinister

rumor asperserat , utrum vera essent, districta diutius fecimus inquisitione perquiri et nullam in a

eo de his, que fuerant dicta, culpam invenimus. Sed ne quid videretur commissum, quod b b

nostro potuisset cordi dubium remanere ad beati Petri sacratissimum corpus, districta eum exc

abundanti fecimus sacramenta prebere. Quibus prestitis magna sumus exultatione gavisi, c c

quod huiuscemodi innocentia eius evidenter enituit . Pro qua re gloria vestra predictum virum d

cum omni caritate suscipiat et reverentiam ei qualem sacerdoti decet, exhibeat nec quedam

cordibus remaneat de his, que iam sunt purgata, dubietas. Sed ita suprascripto vos episcopo e e

devotissime oportet in omnibus adherere, ut congru. decenterque Deum in eius persona f

videamini, cuius minister est, honorare.

a) asperat C.

b) eodem R.

c) fecimus ex habundanti C.

d) innotuit CR.

e) vos suprascripto K.

f) decenter que R.

Polycarp 6.10.12

1251

12. Idem Brunichild. regin. in epistola VI. lib. XIII.

Menam vero reverentissimum fratrem coepiscopumque nostrum postquam ea, que de eo a b c

dicta fuerant, requirentes in nullo invenimus esse culpabilem, quin insuper ad sacratissimum