Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

1541

13. Ex concilio Cartaginensi . a b

Is qui penitentiam in infirmitate petit, si casu, dum ad eum sacerdos invitatus venit , c d e e

oppressus infirmitate obmutuerit, dent testimonium, qui eum audierunt, et accipiat

penitentiam, et si continuo creditur moriturus, reconcilietur per manus impositionem et

infundatur ori eius eucharistia . Si supervixerit, admoneatur a supradictis testibus petitionis f g h

su. satisfacturum et se subditurum statutis penitenti. legibus, quamdiu sacerdos, qui i

penitentiam dedit, probaverit.

a) Inskription om. C.

b) cartag) M; cartaginense R.

c) His LC.

d) om. L; nachgetragen C.

e) ante correctionem: venit invitatus M.

f) oris L.

g) eucharistiam LR.

h) peticioni C.

i) om. C.

Polycarp 8.2.1

1542

II. Quod dies hominum nec possunt minui nec augeri. a b c

1. Gregorius in moralibus.

Prefixi dies singulis ab interna Dei presentia nec augeri possunt nec minui, nisi contingat, ut d e

ita presciantur, ut aut cum optimis operibus longiores sint aut cum pessimis breviores , sicut f

Ezechias augmentum dierum meruit inpensione lacrimarum , et sicut de perversis scriptum g h

est: Indisciplinatis obviat mors. Sed sepe iniquus quamvis in oculta Dei presentia longa vite h i

eius tempora non sint predestinata, ipse tamen, quia carnaliter vivere appetit, longos animo

dies proponit, et quia ad illud tempus pervenire non valet quod expectat, quasi antequam dies

illius impleantur, periit . Quod tamen intelligere et aliter possumus. Plerumque enim quosdam j k

cernimus et perverse agere et usque ad senectutem ultimam pervenire. Quomodo enim dicitur: l

antequam dies eius impleantur, peribit, cum in quibusdam sepe videamus, quia etate longa iam

membra deficiunt et tamen pravitatem suam eorum desideria exsequi non desistunt?

a) Zahl om. ML.

b) hominis M.

c) non C.

d) eterna C.

e) prescientia C.

f) ante correctionem: previores M.

g) in pressione C.

h)-h) lacrimarum - indisciplinatis om. ML.

i) prescientia C.

j) om. M.

k) perit CR.

l) om. M.

Polycarp 8.3.1

1543

III. Quod angeli custodes hominibus preponantur . a b c

1. Gregorius in moralibus . d d d

Quia vero angeli hominibus presint, per prophetam testatur angelus dicens: `Princeps regni e e

Persarum restitit mihi.' Quod vero angeli a superiorum angelorum potestatibus dispensentur,

Zacharias perhibet propheta , qui ait: `Ecce angelus, qui loquebatur in me , egrediebatur in f f g g

occursum eius et dixit ad eum: Curre , loquere ad puerum istum, dicens: absque muro h

abitabitur Ierusalem.'

a) Zahl om. L.

b) om. M.

c) preponant L.

d) om. C.

e) propheta L.

f) propheta perhibet M.

g) mecum L.

h) folgt et M.

Polycarp 8.4.1

1544

IV. De morte et purgatoriis penis . a b c

1. Ambrosius de bono mortis . d d

Mortis denique sunt tria genera. Una mors peccati est, de qua scriptum est: `Anima, que e e

peccaverit, ipsa morietur.' Alia mors mistica, quando quis peccato moritur et Deo vivit. De

qua ait apostolus: `Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in morte .' Tertia mors f g

est , qua cursum vite huius et munus explemus, id est anime corporisque secessio. Advertimur h i j

igitur, quod una mors sit mala, si propter peccata moriamur ; alia mors bona sit, qua is, qui k

fuerat mortuus, iustificatus est a peccato; tertia mors media sit, nam bona iustis videtur et

plerisque metuenda. que cum absolvat omnes, paucos delectat. Sed non hoc mortis est vitium,

sed nostr. infirmitatis, qui voluptate corporis et delectatione vite istius carpimur et circum

hunc consumare trepidamus, in quo plus amaritudinis quam voluptatis est. At non sancti et l m

sapientes viri, qui longevitatem peregrinationis huius ingemiscebant dissolvi et cum Christo n

esse pulcrius estimantes, denique generationis diem sue execrabantur, sicut quis ait: `Pereat o o

dies, ille in qua natus sum.' Quid enim est, quod hec vita delectet plena erumnarum et p q r s

sollicitudinum, in qua etiam innumer. calumni. et mult. molesti. et mult. lacrime eorum, t t t u v v

qui afflictant molestiis, et non inquit, qui eos consoletur. Et ideo laudat Ecclesiastes w x

`defunctos magis quam viventes et optimos inquit supra abortivos, qui nondum natus est, qui

non vidit .' y

a) Zahl om. R.

b) moris R.

c) peniis R.

d)-d) om. C.

e) tria sunt CR.

f) Cum sepulti R.

g) mortem CR.

h) dicitur L; om. CR.

i) om. L.

j) Advertimus M; Avertimur C.

k) moritur L.

l) hanc C.

m) tamen M.

n) getilgt M.

o) sue diem M.

p) om. M; korr. in illa C.

q) Quod L.

r) in terra C.

s) delectat C.

t) om. L; in qua et CR.

u) in munere C.

v) om. C.

w) affligantur korr. in affliguntur C; afflictantur R.

x) folgt est CR.

y) videt C.

Polycarp 8.4.2

1545

2. Gregorius in moralibus . a a a

Fit ergo miseris mors sine morte, finis sine fine, defectus sine defectu, quia et mors vivit et

finis semper incipit et deficere defectus nescit. Quia igitur mors perimit et non extinguit, b c

dolor cruciat, sed nullatenus pavorem fugat, flamma comburit, sed nequaquam tenebras

decutit.

a) om. C.

b) folgt et CR.

c) permittit L.

Polycarp 8.4.3

1546

3.

Petrus . Discere vellem, si post mortem ignis purgatorius esse credendus est. Gregorii a

responsio. In evangelio Dominus dicit: `Ambulate, dum lucem habetis.' Per prophetam quoque

ait: `Tempore accepto exaudivi te et in die salutis adiuvi te.' Quod Paulus apostolus exponens b b

dixit : `Ecce nunc tempus ,' et cetera. Salomon quoque ait: `Quodcumque potest manus tua c d e

facere, instanter operare, quia nec opus nec ratio nec scientia nec sapientia erit apud inferos, f

quo tu properas.' David quoque ait: `Quoniam in seculum misericordia eius.' Ex quibus

nimirum sententiis constat , quia qualis hinc quisque egreditur, talis in iudicio presentatur . g h h i

Sed tamen de quibusdam levibus culpis esse ante iudicium purgatorius ignis credendus est, eo

quod veritas dicit, quia si quis in spiritum sanctum blasphemias dixerit, `neque in hoc seculo j k

remittetur ei neque in futuro.' In qua sententia datur intelligi quasdam culpas in hoc seculo,

quasdam vero in futuro posse laxari. Quod enim de uno negatur, consequenter intellectus l

patet, quia de quibusdam conceditur. Sed tamen, ut predixi, hoc de parvis minimisque peccatis

fieri posse credendum est, sicut est assiduus otiosus sermo, immoderatus risus vel peccatum m

cure rei familiaris, quod vix sine culpa ab ipsis agitur, qui culpas, qualiter declinari debeant, n o p

sciunt, aut non in gravibus rebus error ignoranti., que cuncta etiam post mortem gravant, si

adhuc in hac vita positis minime fuerint relaxata. Nam et cum Paulus dicat Christum esse q

fundamentum, atque subiungat: `si quis edificaverit super hoc fundamentum aurum et r s

argentum et lapides pretiosos, ligna, fenum, stipulam, uniuscuiusque opus quale sit, ignis t

probabit . Si cuius opus arserit, detrimentum patietur, ipse autem salvus erit, sic tamen quasi u

per ignem.' Quamvis hoc de igne tribulationis in hac nobis vita adhibito possit intelligi, at

tamen si quis hec de igne futur. purgationis accipiat, pensandum sollicite est, quia illum dixit v

per ignem posse salvari, non qui super hoc fundamentum ferrum, es vel plumbum edificat, id

est peccata maiora, et iccirco duriora atque iam nunc insolubilia, sed ligna, fenum, stipulam, w

id est peccata minima atque levissima, que ignis facile consumit. Hoc tamen sciendum est,

quia illic saltem de minimis nil quisque purgationis obtinebit, nisi bonis hoc actibus in hac x yy

adhuc vita positus, ut illic obtineat, promereatur.

a) om. C.

b) apostolus paulus C.

c) ait L.

d) folgt acceptabile CR.

e) Quocumque C.

f) erunt M.

g) numerum L.

h) constat sententiis M.

i) presentabitur CR.

j) qua L.

k) blasphemiam LCR.

l) om. C.

m) folgt et CR.

n) ei R.

o) que C.

p) vis R.

q) positus L.

r) folgt super LC.

s) om. M.

t) om. M.

u) probavit L.

v) hoc M.

w) et L.

x) qui L.

Polycarp 8.4.3

1547

y) actibus hoc C.

Polycarp 8.5.1

1548

V. De sepultura. a

1. Ieronimus . b

Ebron dicitur esse civitas trium virorum, quia in ea sepulti sunt tres patriarch. in spelunca

duplici cum tribus uxoribus suis, id est Abraam et Sara, Ysaac et Rebecca , Iacob et Lia, preter c

ipsum Adam et Evam uxorem suam. Tobias dicit ad filium suum: `Cum acceperit Deus d

animam, corpus meum sepelies et honorem habebis matri tue omnibus diebus, et cum ipsa e

compleverit tempus, sepelies eam iuxta me in uno sepulcro.'

a) Zahl om. ML.

b) om. C.

c) ante correctionem: repecca M.

d) om. C.

e) matris R.

Polycarp 8.5.2

1549

2. Idem . a

Quos coniunxit unum coniugium , coniungat unum sepulcrum, quia una caro est, et quos b c

Deus coniunxit, homo non separet.

a) Initiale om. M.

b) coniungit R.

c) coniungium M.

Polycarp 8.5.3

1550

3. Augustinus.

Unaqu.que mulier sequatur virum suum sive in vita sive in morte.

Polycarp 8.5.4

1551

4. Idem.

Soror sancti Benedicti sepulta est in sepulcro, quod ipse sibi preparaverat, ut quorum mens

una fuit semper in Domino, eorum quoque corpora sepultura non separaret . Ita in primo a

conubio coniuncti, quia una et eadem caro est, in uno sepulcro sepeliantur. b

a) separet LR.

b) vina L.

Polycarp 8.5.5

1552

5. Idem.

Quibus peccata dimissa non fuerint , a sacris locis post mortem adiuvari non possunt, quia a

quos peccata graviora deprimunt, si in sacris locis sepelire se faciunt, restat ut de sua

presumptione iudicentur, quatenus eos sacra loca non liberant, sed culpa temeriatis accusat.

a) eher fiunt MR.

Polycarp 8.5.6

1553

6. Gregorius in dialogo. a

Cum gravia peccata non deprimunt, hoc prodest , si in ecclesiis mortui sepeliantur, quod b c

eorum proximi, quotiens ad eadem loca sacra veniunt, suorum, quorum sepulturam aspiciunt,

recordantur et pro eis Domino preces fundunt. Nam quos peccata gravia deprimunt, non ad

solutionem potius quam ad damnationis cumulum maiorem eorum corpora in ecclesiis d

ponuntur. Quod melius ostendimus, si ea, que diebus nostris gesta sunt, breviter enarremus.

Vir namque vite venerabilis Felix Portuensis episcopus in Sabiensi provincia ortus atque e

enutritus est. Qui quandam sanctimonialem feminam in loco eodem fuisse testatur, que carnis f g

quidem continentiam habuit , sed lingu. procacitatem atque stultiloquium non declinavit . Hec g h i j

igitur defuncta atque in ecclesia sepulta est. Nocte autem eadem eiusdem ecclesie custos per k

revelationem vidit , quia deducta ante sacrum altare per medium secabatur et pars una illius l mm

igni cremabatur , pars autem altera intacta remansit. Cumque hoc surgens mane fratribus n

narraret et locum vellet ostendere, in quo fuerat igne consumpta, ipsa flamm. combustio ita o o

ante altare apparuit in marmoribus, ac si illic eadem femina corporeo fuisset igne concremata . p

Ex qua re aperte datur intelligi, quia hi, quibus peccata dimissa non fuerint, ad evitandum

iudicium sacris locis post mortem non valent adiuvari. q

a) AG L; Idem R; ganze Inskription om. C.

b) folgt (nachgetragen L) mortuis CR.

c) mortuis L; om. CR.

d) absolutionem CR.

e) sabinensi C.

f) eiusdem R.

g) carius quod L.

h) habuerit MC.

i) ac L.

j) denavit L.

k) om. CR.

l) videt C.

m) illius una M.

n) Endung korr. M.

o) ante correctionem: igne fuerat M.

p) incremata R.

q) sacri L.

Polycarp 8.5.7

1554

7. Idem in registro. Ianuario episcopo Sardini. in epistola XXXV lib. VIII. a

Questa nobis est Nereida , quod ab ea centum solidos pro fili. sue sepultura fraternitas vestra b c

velit exigere atque ei super doloris gemitum maiorem dispendii studeat inferre molestiam. d

Quodsi se ita veritas habet , quia grave nimis et procul est a sacerdotis officio pretium de terra e f

concessa putredini querere et de alieno velle facere luctu compendium, ab hac se petitione g

fraternitas vestra contineat et molesta ei de cetero non existat, maxime quia et ortolanum

quendam de quo se ipsa asserit filiam suscepisse, ecclesie vestre non in parva quantitate h u j

munificum memorat extitisse. Hoc autem vitium et nos , postquam Deo auctore ad k

episcopatus onorem accessimus, de ecclesia vestra omnino vetuimus et pravam denuo l

consuetudinem nequaquam usurpari permisimus, memores quia, dum Habraam a filiis Ephron,

hoc est filio Secor, sepulcrum pretio ad humandum corpus coniugis postularet , premium m n o

accipere rennuit, ne commodum videretur de cadavere consecutus. Si ergo tant.

considerationis paganus vir fuit, quanto magis nos , qui sacerdotes dicimur , facere non p q

debemus? Unde hoc avariti. vitium ne vel in alienis denuo temptari presumatur, admoneo. r

Sed si quando aliquem in ecclesia vestra sepeliri conceditis, si quidem parentes illius proximi s

vel heredes pro luminaribus sponte quidem offerre voluerint, accipere non vetamus , pretium t u

vero aut aliquid exigi omnino prohibemus, ne quod valde inreligiosum est, aut venalis, quod v

absit , ecclesia aut vos de humanis videamini mortibus gratulari, si ex eorum cadaveribus w

studetis querere quolibet modo compendium.

a) erst hinter lib. VIII. CR.

b) nereia CR.

c) om. ML.

d) stipendii C.

e) habent L.

f) pro M.

g) uelùe MR.

h) om. C.

i) om. M; nachgetragen L.

j) ipse M; ipse korr. in ipsa L.

k) vos M.

l) nostra R.

m) filii L.

n) postulare M.

o) precium C.

p) vos L.

q) dicimus L.

r) om. ML.

s) aliquam R.

t) folgt vel C.

u) vatamus M.

v) korr. in omnimodo L; omnimodo CR.

w) folgt dicatur CR.

Polycarp 8.5.8

1555

8. Ex Triburiensi concilio. a

Ubicumque facultas rerum et oportunitas temporum superat , sepultura morientium apud b c

ecclesiam, ubi sedes est episcopi, celebretur. Si autem hoc impossibile videtur, expetatd

sepulturam, quo canonicorum aut monachorum sive sanctimonialium congregatio sancta e e e f

communiter degat.

a) Inskription om., kein Absatz C.

b) expetit C.

c) supulturam R.

d) expectat LR.

e) om., stattdessen morientium apud ecclesiam L.

f) folgt nachgetragen seu canonicorum L.

Polycarp 8.6.1

1556

VI. De oblationibus pro defunctis . a b

1. Gregorius . c

Si culp. post mortem indissolubiles non sunt , multum solet animam etiam post mortem sacra d e

oblatio hosti. salutaris adiuvare, ita ut hoc nonnumquam ips. defunctorum anime videantur

expetere. Nam predictus Felix episcopus a quodam venerabili viro presbitero, qui usque antef

biennium vixit et in diocesi Centumcellensis urbis habitavit atque æcclesie beati Iohannis, g h i

que in loco qui Tauriana dicitur sita est, preerat, cognovisse se asserit, quod idem presbiter in j k l

eodem loco, in quo aqu. callid. vapores nimios faciunt, quotiens necessitas corporis exigebat,

lavare consueverat. Ubi dum die quadam fuisset ingressus, incognitum virum ad suum m

obsequium paratum invenit, qui sibi de pedibus calciamenta abstraheret, vestimenta susciperet,

exeunti a caloribus sabana preberet atque omne ministerium cum magno famulatu perageret. n o

Cumque hoc sepius fieret , idem presbiter die quadam ad balnea iturus intra semetipsum p q

cogitans dixit: Viro illi, qui mihi solet tam devotissime ad lavandum obsequi, ingratus apparere

non debeo, sed aliquid me necesse est ei pro munere portare. Tunc duas secum oblationum r s

coronulas detulit. Qui mox ut pervenit ad locum, hominem invenit atque ex more eius

obsequio in omnibus usus est. Lavit itaque, et cum iam vestitus voluisset egredi, hoc quod t

secum detulerat , obsequenti sibi viro pro benedictione obtulit, petens ut benigne susciperet, u

quod ei caritatis gratia offerret. Cui ille merens afflictusque respondit: Michi ista quare das, v

pater? Iste panis sanctus est, ego hunc manducare non possum. Me etenim quem vides,

aliquando loci huius dominus fui , sed pro culpis meis hic post mortem deputatus sum. Si w x y

autem mihi aliquid prestare vis, omnipotenti Deo pro me offer hunc panem, ut pro peccatis z z

meis interveniat . Et tunc exauditum te esse cognosce, cum hic ad lavandum veneris et me a'

minime inveneris. In quibus verbis disparuit et is, qui homo esse videbatur, evanescendo b'

innotuit, quia spiritus fuit. Isdem vero presbiter ebdomada continua se pro eo in lacrimis

aflixit, salutarem ostiam cotidie obtulit et reversu post ad balneum eum iam minime invenit.

Qua ex re quantum prosit animabus immolatio sacr. oblationis ostenditur, quando et hanc ipsi

mortuorum spiritus a viventibus petunt et signa indicant, quibus per eam soluti videantur. c' c' d'

a) om. C.

b) futuris M.

c) om. C.

d) nachgetragen M.

e) sint C.

f) om. L.

g) folgt getilgt atque L.

h) zuerst hinter Iohannis, dann korr. M.

i) nachgetragen et L.

j) qui M.

k) taurina M; ante correctionem: taurina C.

l) om. L.

m) om. L.

n) sana L.