Градостроительные нормы и правила

Савдо корхоналари
3.128. Чакана савдо дўконлари савдо залининг майдони бўйича (м²), буюртма қилиш дўконлари – кунига буюртмалар сони бўйича ҳисобланади. Дўконлар мўлжалланиши бўйича фарқланади: озиқ-овқат ва ноозиқ-овқат маҳсулотлари савдоси, махсус (мол гуруҳлари бўйича), озиқа маҳсулотлари кенг ассортименти бўлган универсал ва ноозиқ-овқат маҳсулотларнинг универсал ассортименти савдоси.
Савдо залида озиқа маҳсулотларини ва ноозиқ-овқат маҳсулотларини жойлаштириш амалдаги санитар нормаларга мос назарда тутилиши керак.
3.129. Дўконларнинг савдо заллари озиқ-овқатлар ва маҳсулотлар қўйилган жойга эркин бора олинадиган қилиб лойиҳаланади.
Дўконнинг савдо зали, қоида бўйича, камида 30 м² майдонли бўлиши керак. Кичик дўконларнинг блоки савдо марказлари қошида лойиҳаланса унинг савдо зали 15-25 м² майдонли бўлиши мумкин, савдо киоски харидорлар кирмайдиган ҳолларда 4-6 м² майдонли бўлиши мумкин.
Майдони 250 м² гача савдо залларининг баландлиги, сокол ёки ертўла қаватларида жойлаштирилса, тепа туртиб чиққан конструкциясигача 2.5 м бўлиши мумкин. Майдони 650 м² савдо заллари баландлиги камида 3.6 м, 1000 м² лисида – камида 4.2 м бўлиши шарт.
Эслатма: Прилавкали дўконларда прилавка орти бўйлама чуқурлиги, қоида бўйича, камида 2.4 м бўлиши шарт (девор олди жиҳози ўрни билан).
3.130. Дўконлар таркибида савдо зали қатори кўзда тутилади (қуввати ва мўлжалланишларига боғлиқ ҳолда):
- хизмат бюроси, бюртма қабули ва улашиш бўлимлари, янги истеъмол молларининг намойиш зали ёки худуди;
- кафетерий-барлар ёки кафе, сақлаш камералари, хожатхоналар, болаларга хоналар ва бошқалар;
- истеъмол молларини сотувга тайёрлаш ва сақлаш хоналари (қабул қилиш ва юк тушириш хоналари, омборчалар, совитгич камералар, кесиш, комплектлаш ва бошқа хоналар);
- қадоқлаш ашъёлари ва контейнерларни сақлаш хоналари, инвентархона, кирхона, жиҳозларнинг таъмирлаш устахоналари, реклама-декорация устахоналари, шиша идишлар қабули пунктлари, ювиш хоналари, чиқиндилар камералари;
- маъмурий ва маиший хоналар (идора, ёнғин-қўриқчи ҳимоя хонаси, маиший кийим-кечак алмаштириш хоналари, душхоналар, хожатхоналар).
Хоналарнинг таркиби ва майдонлари технологик талаблар бўйича лойиҳа топшириғида берилади.
3.131. Омборчаларга кириш жойлари юк тушириш хоналари томонидан (юк қабули) назарда тутилиши зарур.
Савдо зали майдони 100 м² гача бўлган дўконларда омборчаларга юк олиб кириш савдо зали орқали бўлишига рухсат этилади.
Юк қабули-тушириш хоналари битта машина ўринга 16 м² майдон ҳисобидан кўзда тутилади. Механик воситалардан фойдаланиладиган ички йўлак кенглиги камида 1.8 м бўлиши шарт; кичик савдо объектларида 1.5 м бўлишига рухсат этилади.

132. 
     Совитиш камералари маҳсулотлар тури бўйича алоҳида-алоҳида кўзда тутилади; камера майдони камида 6 м² (кенглиги камида 2.6 м) бўлиши керак. Совитиш камерасининг баландлиги камида 2.4 м бўлиши шарт.
     
133. 
     Савдо йўналишида бўлмаган биноларнинг савдога мўлжалланган хоналари иккинчи қаватдан юқори бўлмаган сатҳларда жойлаштирилиши керак. Савдо зали майдони 100 м² бўлса, уларга кириш савдо йўналишида бўлмаган бинолар хоналарига кириш даҳлизлари орқали амалга оширилиши мумкин.
     
134. 
     Келувчилар учун савдо-кўргазма салонлари, буюртма қабули ва тарқатиш заллари омборхона ва буюртмаларни комплектлаб ишлаб чиқариш хоналаридан алоҳида жойлаштирилиши мумкин.
     

Буюртмаларни қадоқлаш ва коплектлаш хоналари, маҳсулот ва истеъмол моллари сақлаш хоналари, маиший-хизмат хоналари технологик талаблар бўйича буюртмаларнинг тайёрлов ҳажмига мос назарда тутилади. Буюртмаларни комплектлаш цехларининг габаритлари қўлланиладиган жиҳозлар ўлчамларини ҳисобга олган ҳолда қабул қилинади.
3.135. Бозорлар таркибида назарда тутилиши керак:
- йил бўйи савдо қилинадиган савдо заллари ва устқопламаси бор сабзавотлар савдоси майдонлари (1 та савдо жойига, жиҳоз ва ўтиш йўлакларини ҳисобга олган ҳолда, 6-8 м² савдо майдони тўғри келиши зарурлиги ҳисобидан);
- харидорларга хизмат кўрсатиш хоналар (хизмат бюроси, кафетерий, бар, бошқалар);
- сақлаш хоналари: омборчалар (жумладан бокслар), совутгич камералари, совитгич жиҳози ва гўшт чопиш хоналари);
- ветеренар-санитария экспертизаси лабораториялари – гўшт ва сут-мой маҳсулотлари учун алоҳида-алоҳида (кўздан кечириш, лаборатория, изолятор, қайнатиш, совитиш ва бошқалар);
- ёрдамчи хоналар (торози хоналари, касса аппарати, инвентар, махсус кийим-бош, ювиш, таъмир устахонаси хоналари);
- ходимлар учун маъмурий-хизмат ва маиший хоналар (идора, ёнғин-қўриқлаш ҳимояси, маиший кийим-кечак алмаштириш хоналари билан, хожатхоналар, душхоналар);
- тара ва контейнерларнинг сақлаш жойлари, чиқинди ёқгич, бозор ичи транспорти ва тозалаш мошиналари, жамоат хожатхоналари.
Хизмат кўрсатиш элементлари таркиби, хоналарнинг таркиби ва майдонлари технологик асослар бўйича лойиҳа топшириғида берилади (маҳсулотларнинг сотилиш ҳажми, сақлаш ҳажми ва бошқаларни ҳисобга олган ҳолда).
Лойиҳа топшириғида бозор мажмуаси таркибига ҳар хил қўшимча объектлар киритилади: дўконлар, жамоат овқатланиши корхоналари ва маиший хизмат, меҳмонхоналар (четдан келганлар уйлари), бошқалар.
Савдо жойлари 150-250 та бўлган ўрта қувватлик ёпиқ бозорлар таркиби тавсиявий 13-иловада келтирилган.
3.136. Бозорларнинг савдо заллари ва сабзавотлар савдоси тепа қопламали майдонларининг габаритлари технологик талаблар бўйича савдо жойларини рационал жойлаштиришни, шамоллатиш ва ёритишни, ўтиш йўлакларини ва тележка ёки автотранспорт йўлларини ҳисобга олган ҳолда ўрнатилади.
Бозор заллари маҳсулотлар юк тушириш ва сақлаш жойлари билан қулай боғланган бўлиши керак. Ҳар хил қ/ҳ истеъмол моллари савдоси майдонларининг нисбати маҳаллий шароитлардан келиб чиққан ҳолда қабул қилинади.
Ўтиш йўлакларининг кенглиги эвакуация талабларига ва маҳсулотларни савдо жойларига олиб ўтиш талабларига жавоб бериши шарт. Бозорнинг марказий ўтиш йўлаги кенглиги камида 2.8 м, иккинчи даражали пештахта йўлаклари оралиғи кенглиги камида 1.8 м бўлиши керак; пештахта билан орқа девор оралиғи камида 1.5 м бўлиши шарт.
Ерости ҳосили билан савдо қилинадиган зал (ёки бўлим) асосий залдан алоҳида ва юк тушириш жойига тўғридан тўғри бириктирилган бўлиши зарур.
3.137. Юк тушириш жойи бир машина ўрнига 16 м² майдон зарурлиги ҳисобидан назарда тутилади. Юк тушириш жойи билан омборчаларни ва совитгич камераларни боғловчи йўлак кенглиги камида 1.8 м бўлиши керак.
3.138. Мавсумий сабзавот савдоси ташкил этиш учун қаттиқ пол қопламали ва усти ёпиқ савдо қилиш майдонлари кўзда тутилади. Савдо жойи яқинида сабзавотларни ювиш жойи, қўл ювиш жиҳози ва ичимлик сув фаворачаси кўзда тутилган бўлиши керак. Савдо майдонидаги ўтиш йўлаклари 3.136 бандни ҳисобга олган ҳолда назарда тутилади.
Хожатхоналар, қоида бўйича, алоҳида жойлашган блокларда назарда тутилади.