G‘o‘za kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Reja

Kasallik alomatlari. Alternarioz qo‘zg‘atuvchi zamburug‘lar g‘o‘zaning ingichka tolali navlarni kuchliroq, o‘rta tolali navlarni kamroq yoki juda kam darajada zararlaydi. Kasallik alomatlari har ikki g‘o‘za turida ham deyarli bir xil. Urug‘barg, chin barg, barg bandi, gullar, gulyonbarg, shona ko‘sak va tola zararlanishi mumkin. Odatda pastki yaruslardagi qariroq, urug‘barg va ko‘sak kamroq hollarda shikastlanadi. Ildiz chirish bilan kasallangan nihollar harorat past kelganida, ko‘proq zararlanadi. Bargdagi dog‘lar tomirchalar orasida joylashgan, oldin kichik, diametri 1-2 mm, dumaloq, to‘q-kizil, qizg‘ish-binafsha yoki kulrang-qo‘ng‘ir, sekin o‘suvchi; barg ustidagilari to‘qroq, biroz bo‘rtib chiqqan, ostida esa ochroq va biroz botiq. Vaqt o‘tishi bilan, dog‘lar diametri 1,2 sm gacha yetadi, o‘rtasi quriydi, och-qo‘ng‘ir tus oladi, ko‘pincha chatnab, maydalanib, tushib ketadi, barg teshik bo‘lib qoladi; dog‘ atrofida qizg‘ish-binafsha hoshiya saqlanib koladi, kattaroq dog‘lar atrofida konsentrik doiralar paydo bo‘ladi. Dog‘lar qo‘shilib, noto‘g‘ri shakl olishi mumkin. G‘o‘zaning boshqa organlarida hosil bo‘ladigan dog‘lar ham bargdagilarga o‘xshaydi. O‘suv davrining ikkinchi yarmida, kasallik kuchli rivojlangan hollarda, pastki yarus barglari tushib ketadi, shona va mayda ko‘saklar ham to‘kilishi mumkin. Ko‘sak chanoqlaridagi zararlangan paxta bo‘lakchalari yaxshi momiqlanmaydi, tola sarg‘ish-ko‘kimtir, kulrang-binafsha (Alternaria macrospora) yoki to‘q yashil (Alternaria alternaria) tus oladi (Kozlova, 1959,1968; Rasulev, Djamalov, 1971; Karimov, 1976; Pidoplichko, 1977; Rasulsv, 1981; Watking, 1981; Davis va b.q, 1996; Hake va b.q, 1996). Ba’zilar alternarioz qo‘zg‘atuvchi zamburug‘ turlari Markaziy Osiyoda g‘o‘za nihollarida ildiz chirishni qo‘zg‘atishi mumkinligi, ingichka va o‘rta tolali g‘o‘zaning ancha navlarida shikastlangan nihollar soni 11-57 foizgacha yetgani haqida xabar qilingan. Zararlangan nihollardan qo‘zg‘atuvchining 15 shtammi ajratilgan va ular Alternaria gossipii va Alternaria gossipina turlariga mansubligi isbotlangan. Tajribalarda bu shtammlar g‘o‘za nihollarini ildiz chirishi bilan 37,5-77,0 foizga zararlangan (Stepanova, 1972), Hindistonda Alternaria macrospora ba’zi yillari o‘tsimon g‘o‘zada kuchli nihol va poya chirishi kasalligini qo‘zg‘atgan (Desal, 1981).