G‘o‘za kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Reja

Kasallikni g‘o‘zada rivojlanish sikli va manbalari. Mavsum boshida nihollarning urug‘bargi va gipokotillarida paydo bo‘lishini ta’minlovchi birlamchi infeksiya manbai asosan zararlangan chigit ekanligi isbotlangan. Tola va chigitning bir qismi oldingi mavsumda o‘sish davrida zararlangan bo‘ladi. Dalada paxta tolasi juda oz foizga zararlangan bo‘lsa ham, paxta tozalash zavodlarida jinlash paytida 100 foizgacha chigit zararlanadi, bakteriyalar asosan chigitning uchki qismlarida (tuklar orasida), kam hollarda - chigit ichida saqlanadi. Chigit ichida saqlanadigan gommoz infeksiyasi Markaziy Osiyo sharoitida juda kam uchraydi va shu sababdan muhim emas. Gommoz bakteriyalari chigitni ekishdan oldin suvda namlantirish paytida ham zararlangan urug‘likdan sog‘lomlariga o‘tib, zararlaydi.

Kam hollarda va kam darajada gommoz bakteriyalari oldingi yilda dalada qolgan zararlangan g‘o‘zapoya qoldiqlari xamda paxta zavodlari va tayyorlash punktlaridagi chiqindi va oldingi yil hosili qoldiqlarida saqlanadi. Zararlangan g‘o‘zapoya qoldiqlari mavsum boshigacha yaxshi chirimagan va tuproq ustida qolgan taqdirdagina birlamchi infeksiya manbai bo‘la olishi mumkin. Kuzgi shudgor paytida g‘o‘zapoya qoldiqlari kamida 30 sm ga ko‘milsa bakteriyalar tuproqdagi mikroorganizmlar ta’sirida halok bo‘ladi. Tuproqda, suvda va g‘o‘zadan boshqa ekin turlarida hamda yaxshi chirigan ekin qoldiqlarida bakteriyalar saqlanmaydi.

Zararlangan urug‘barg va gipoktilda hosil bo‘lgan bakteriyalar yomg‘ir, shabnam va shamol yordamida g‘o‘zaning yuqorigi qismlariga tushadi va kasallikning chinbarg, poya, shox, gul va ko‘saklarda rivojlanishiga olib keladi. Zararlangan organlar ustida hosil bo‘lgan yelimsimon modda dalada kasallik boshqa o‘simliklarga tarqalishini ta’minlaydi. Gommoz juda kam hollarda hayvonlar, hasharotlar hamda yerga ishlov berish mexanizm qismlari hamda asboblari orqali tarqaladi.

Bakteriyalar o‘simlik to‘qimalariga bargdagi teshikchalar va tomir sistemasi hamda gullar orqali kirib oladi. Ko‘sak ichidagi tola va chigitning zararlanishi hamda zararlangan g‘o‘zapoya qismlarining tuproq ustida qolishi gommozning keyingi mavsumda rivojlanishi uchun zamin yaratadi (Verderevskiy, 1955; Spravochnik., 1956; Karimov, 1976; Rasulev, 1981; Bird va b.q., 1981; Peresipkin va b.q., 1990).