G‘o‘za kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari Reja

Kasallik alomatlari. Gommoz g‘o‘zani butun o‘sish davrida barcha organlarini zararlaydi. Kasallikning 4 xil - urug‘barg, chin barg, poya va ko‘sak shakli mavjud.

Urug‘barg shakli zararlangan chigitdan rivojlanadi. Gommozning birinchi alomatlari nihol chiqqandan 7-10 kundan so‘ng yaxshi ko‘rinadi. Urug‘barglarida to‘q-yashil, dumaloq, suv shimib olganga yoki moy tomganga o‘xshagan dog‘lar paydo bo‘ladi. Ular keyinchalik qurib, sarg‘ish-jigarrang, so‘ngra qo‘ng‘ir, atrofi qizg‘ish tusga kiradi. Gommoz kuchli rivojlanganda, barg bandi, poyacha (gipokotil) va o‘simlikning o‘sish nuqtasi ham zararlanadi. Poyachada cho‘zinchoq, qora dog‘lar paydo bo‘ladi, ular poyachani o‘rab oladi va nihol nobud bo‘ladi. Chinbarglarda dog‘lar to‘q-yashil, moy tomganga o‘xshash, qirrali (ko‘pburchakli) bo‘lib, so‘ngra quriydi, qo‘ng‘ir tus oladi va ba’zilari bir-biriga qo‘shilib ketadi; odatda bargning mayda tomirchalari bilan cheklangan bo‘ladi. Ob-havo gommoz uchun juda qulay kelganda barg bandi yaqinidagi bosh tomirlari bo‘ylab tarqalgan uzun avval to‘q-yashil, so‘ngra qo‘ng‘ir nekrotik dog‘lar (yaralar) rivojlanadi. Zararlangan barglar odatda to‘kilib ketadi.

Poyada hosil bo‘ladigan dog‘lar cho‘zinchoq, qora, kuchli rivojlanganda bir-biriga qo‘shilib ketadi va poyani o‘rab oladi. Ingichka tolali g‘o‘za navlarida zararlangan poya sinishi kuzatiladi.

Ko‘saklarda ham, urug‘barglardagi kabi to‘q-yashil, suv shimib olganga o‘xshash, botiq, dumaloq yoki biroz cho‘zincho, vaqt o‘tishi bilan to‘q-qo‘ng‘ir va oxiri qora tus oluvchi dog‘lar hosil bo‘ladi. Kasallik uchun qulay ob-havo sharoitida dog‘lar bir-biriga qo‘shilib ketadi. Zararlangan yosh ko‘sakchalar tushib ketishi, kechroq zararlanganlari, tola yetilganda ham, chanoqlari bir-biriga yopishib, ochilmasligi yoki yarim ochilishi mumkin. Ko‘saklar g‘o‘zaning gommozga eng chidamsiz organlari hisoblanadi. Ko‘sakning zararlangan joylari yemiriladi va bakteriyalar tolaga o‘tadi. Tola sarg‘ish-qo‘ng‘ir tus oladi, bir-biriga va ko‘sak chanog‘ining ichki devorchalariga yopishib qoladi. Zararlangan chigit pishmaydi, nimjon bo‘lib qoladi va hayotchanligini yo‘qotadi.

Zararlangan urug‘barg, chinbarg, poya va ko‘sakdagi dog‘lar ustida ba’zan kasallik uchun qulay ob-havo kuzatilganda qo‘zg‘atuvchi bakteriya massasi quyuq yelimsimon suyuqlik (kamed) holida paydo bo‘ladi, so‘ngra u qotib yupqa, oqish kul rang parda hosil qiladi (Karimov, 1976; Rasulev, 1981; Bird va b.q., 1981; Peresipkin va b.q., 1990; Davis va b.q., 1996).