Глоссарий

Адабиётлар
2.3.4.5.6.7.
5-мавзу.


Қурилиш машиналари тўғрисида асосий маълумотлар.(давоми)
Режа:

1. 
   Қурилиш машиналарининг юриш қисмлари.
   
2. 
   Бошқариш тизими.
   

5.3 Қурилиш машиналарининг тортиш кучини ҳисоблаш.

4. 
   Қурилиш машиналарининг техник- иқтисодий кўрсаткичлари.
   

Таянч сўзлар:
Грунт, рельс, транспорт, осма, гусеница, шина, покрқшка, протектор, резина, герметиклик, босим,профиль, аутригер,юлдузча, комфорт, ричаг, таылид, таянч-ролик, тортиш кучи, қиялик, илашиш оғирлиги, соатбай иш унумдорлик, самарадорлик.


5.1 Қурилиш машиналарининг юриш қисмлари.

Юриш органлари машина оғирлигини ва ишлаш пайтида уларга таъсир қиладиган ташқи кучларни таянч юзалар ( грунт ,йўл қопламалари,рельслар)га узатиш, машиналарни иш ва транспорт тезликларида ҳаракатлантириш ҳамда машиналарни иш пайтида қимирлатмай ушлаб туриш учун хизмат қилади. У ҳаракатлантиргич ва уни юриш рамаси билан бирлаштирувчи қурилма (осма) дан иборат бўлиб. Машина массаксини грунтга узатиш учун хизмат қилади.

Ҳаракатлантиргич двигателдан фарқли ўлароқ шундай қурилмаки, у машинани ҳаракатлантиради ва машина массасини грунтга узатади. Ҳаракатлантиргични корпус билан бирлаштирувчи деталлар осма дейилади. Қурилиш машиналарида ғилдиракли, гусеницали, рельс – ғилдиракли, катта машиналарда эса жуфт гусеницали ва одимловчи ҳаракатлантиргичлар қўлланилади.
Ғилдиракли ҳаракатлантиргичлар гусеницали ҳаракатлантиргичларга нисбатан кам массага эга,яъни ҳаракатлантиргич машина умумий массасининг 10...12% ни ташкил этади. Машинада фойдаланиладиган шиналар анча такомиллашган бўлиб ва юритма ҳаракати бир вақтнинг ўзида ҳамма ғилдиракларга узатилади.Ҳозирги вақтда камерали ва камерасиз ғилдираклар ишлатилиб улар ҳаракат тезлигини 80...90 км-соатгача етишини таъминламоқда. (5.1-расм) Камерали шиналарда ҳаво резина камераларга, камерасиз шиналарга эса герметик тўғин билан покришка орасига ҳайдалади.
Камерали шина покришка, камера ва тўғин лентасидан, покришка эса каркас 3 ва протектор 1 дан, каркас бир неча қават резиналанган корддан иборат бўлади.Кордда тўқималарасосий юкни ўзига олади, унинг иплари эса чўзилишга ишлайди. Протектор йўл юзаси билан таъсирлашиб ишлайди,уни мустаҳкам,ишқаланишга яхши қаршилик кўрсата оладиган резиналардан тайёрланади. Протекторнинг бир қисмига йўл рельефига мос шакллар ясалади (майда шакллар-қаттиқ қопламали йўллар учун, каттароқ шакллар эса аралаш турдаги йўллар учун), ўтиш қийин бўлган жойларда шиналар грунт илаштиручи (грунтозацеп) шаклида тайёрланади.