Глоссарий

2.2 Блоклар.
Блок юк кўтариш учун зарур бўлган кучни камайтиришга ёки бу кучнинг йўналишини ўзгартиришга имкон беради 2.2-расм а да блокнинг арқон остидаги профили кўрсатилган. пайванд занжирлар учун блок ўлчамларидаги боғланиш 2.2-расм, б да кўрсатилган. Конуссимон гардиш юзали бортсиз қилиб тайёрланган блоклар (2.2-расм, в) звенода кўндаланг эгилишдан ҳосил бўладиган кучланишни камайтиради. Улар кулранг чўяндан ёки модификацияланган чўяндан, шунингдек, пўлатдан қуйиб тайёрланади.
Блокларнинг юзасида ариқчалар қилинади. Ариқча арқоннинг қисилиб қолиши ва ортиқча ўйилишига йўл қўймайди. Улар бронза, чўян втулкаларда ёки думалаш подшипникларида ўрнатилади.



2.2-расм. Блокларнинг схемалари
Блокларнинг юзасида ариқчалар қилинади. Ариқча арқоннинг қисилиб қолиши ва ортиқча ейилишига йўл қўймайди. Улар бронза, чўян втулкаларда ёки думалаш подшипникларида ўрнатилади.
Втулка ёки подшипникларни мойлаб туриш учун блок ўқларида ариқчалар пармалаб тешилади, ўқларга ён томондан махсус идиш ўрнатилиб, унга қуюқ мой қуйилади.
Ўрнатилишига кўра қўзғалувчан ва қўзғалмас ўқли блоклар бўлади. Ишлаётган ўқи қўзғалмайдиган блоклар қўзғалмас ўқли блоклар дейилади (2.3-расм, б). Q массали юкни кўтаришда арқоннинг бўш учига сон жиҳатдан Q массасининг ярмига тенг бўлган куч S қўйиш лозим. Шундай қилиб, қўзғалувчан блок арқоннинг бўш учига S куч қўйилса, юкни кўтаришга имкон беради. Бу куч юк Q ни қўзғалмас блок билан кўтаришдаги кучга қараганда икки баравар кичик бўлади. Ўқи юк билан бирга тушадиган ёки кўтариладиган блок қўзғалувчан блок дейилади.(2.3-расм, в).

2.3-расм. Блок юкланишнинг ҳисобий схемаси
Блокдаги кучларнинг мувозанат тенгламаси қуйидагича аниқланади:

бундан

Келувчи ва кетувчи арқон учун қўшимча куч:

бунда - арқоннинг бикрлик коэффициенти.
Блок айланган пайтда таянчидан арқон бикрлигидан юқори қаршилик ҳосил бўлади.
Қўзғалмас ўқли айланувчи блокдаги қаршилик қуйидагича аниқланади:

бунда S- арқон кетувчи тармоғининг таранглиги; d - блок ўқининг диаметри; - блок таянчидаги ишқаланиш коэффициенти.
Арқон бикрлигини ҳисобга олмаган ҳолдаги қўзғалмас ўқли блокнинг фо дали иш коэффициенти қуйидаги ифода орқали тўилади:

Ҳаракат қилмай турган юкли қўзғалувчан ўқли блок учун кучларнинг мувозанат шарти қуйидагича аниқланади:

бунда

Блок тўғинидаги етакчи арқон тармоғи юк кўтарганда, унинг таранглиги блок айланганда ҳосил бўладиган қаршилик кучининг қиймати W га ортади.

бунда

Қўзғалувчи ўқли блокнинг фойдали иш коэффитсиэнти:

Агар арқон пўлатдан тайёрланган ва блок думалаш подшипникларида ўрнатилган бўлса, блокнинг ФИК 0,97….0,98 га, сирпанувчи подшипникларга ўрнатилган бўлса, 0,94……0,96 га тенг бўлади.