Глоссарий

4.5.3. Тўрт тактли дизелнинг иш цикли.
Тўрт тактли дизел двигателлари иш цикли тўрт тактли карбюраторли двигателларининг иш цикли каби тўртта такрорланувчи тактлардан иборат: киритиш, сиқиш, газларнинг кенгайиши ёки иш йўли ва чиқариш. Аммо дизелнинг иш цикли карбюраторли двигателнинг иш циклидан анча фарқ қилади. Дизель цилиндрига ёнилғи аралашма эмас, балки тоза ҳаво киради. (4.9). Ҳаво юқори сиқиш даражасида сиқилади, натижада унинг босими ва ҳарорати анча ошади. Сиқиш охирида қизиган ҳавога форсунка орқали ёнилғи тумансимон қилиб пуркалади ва ёнилғи свеча учқуни ёрдамида эмас, балки қизиган ҳаво таъсирида ўз-ўзидан алангаланади.

4.9-расм. Тўрт тактли бир цилиндрли дизелнинг ишлаш шакли;
а-ҳавони киритиш; б-ҳавони сиқиш; c-газларнинг кенгайиши ёки иш йўли; д-чиқариш; 1-цилиндр; 2- киритиш клапани; 3-поршен; 4-ёнили насоси 5-форсунка; 6-чиқариш клапани.



4.10-расм. Двигател цилиндрларининг жойлашув шакли
V-симон цилиндрли;
Автомобилларга кўп ҳолларда цилиндри V- симон жойлашган 4,6 ва 8 цилиндрли двигателлар ўрнатилади. Кўп цилиндрли двигателлар V- симон (60,75,90^о ).бурчак остида тайёрланади.
Двигател цилиндрлари бир қаторда жойлашган автомобилнинг умумий тузилиши 32-расмда кўрсатилган. У тўрт цилиндрли. Тўрт цилиндрли двигателларда иш цикли тирсакли валнинг икки айланишида, яъни 720 градусда содир бўлади. Бир номли тактларнинг такрорланиши бурчагини аниқлаш учун 720 ни двигателдаги цилиндрлар сонига бўлиш керак. Тўрт тактли цилиндрларда 720:4=180. Тўрт цилиндрли двигателларда тирсакли валлар икки айланганда 4 та кенгайиш, 4 та чиқариш тактлари содир бўлади, яъни иш цикл 4 марта такрорланади. Бир номли тактлар тирсакли валнинг 180 градус айланишида такрорланганлиги сабабли шатун бўйинлари ҳам бир-бирига нисбатан 180 градус бурчак остида жойлашган бўлиши керак, яъни бир текисликда ётади.
Двигателнинг цилиндрларида иш циклининг кетма-кет тартибини двигател цилиндрларининг ишлаш тартиби дейилади. Тўрт цилиндрли двигателлар 1-3-4-2 (ВАЗ, Нексия) ёки 1-2-4-3 (УАЗ, ГАЗ-3102) тартибда ишлайди.