Глоссарий

4.5.2.Тўрт тактли карбюраторли двигателнинг иш цикли.
Тактларни ўрганишда ҳар бир такт бир чекки нутадан бошланиб иккинчи чекка нуқтада тугайди деб қабул қиламиз, амалда бундай эмас..
Биринчи такт-киритиш. Тирсакли вал (29-расм) айланишида поршен ЮЧНдан ПЧНга ҳаракатланади ва натижада цилиндрнинг устки қисмида ҳаво сийраклашади. Газ тақсимлаш вали газ тақсимлаш механизми деталлари ёрдамида киритиш клапани 2 ни очади ва карбюратордан цилиндрга ёнили аралашмаси киради. Киритиш такти охирида цилиндрда босим 8-9 кПа, аралашма ҳарорати 80-120 градус С (қизиган, тўлиқ юкланган двигател учун) бўлади.
Иккинчи такт- сиқиш. Поршен ПЧНга келганда киритиш такти тугайди. Тирсакли вал поршенни ПЧНдан ЮЧНга ҳаракатлантиради ва ишчи аралашмани иситади.. Сиқиш такти давомида ҳар икки клапан ҳам ёпилган бўлади. Сиқиш натижасида аралашма ҳажми кичраяди, цилиндр ичидаги босим ортиб 100-120 кПа га, ҳарорати эса 300-400 С га етади.
Учинчи такт-газларнинг кенгайиши ёки иш йўли. Икки клапан ҳам ёпиқ. Сиқиш такти охирида поршен ЮЧНга келганда свеча электродлари орасидан учун чиқади. исиган иш аралашмаси тез ёнади ва катта миқдордаги иссиқ газларни ҳосил қилади. Поршен газлар босими натижасида ЮЧНдан ПЧНга ҳаракатланади ва шатун орқали вални айлантиради. Бу асосий такт, чунки газлар кенгайиб фойдали иш бажаради. Ёниш тугаб, кенгайиш бошланишида босим 300-400 кПа, ҳарорат 2000-2200 С га етади, кенгайиш охирида еса босим 35-45 кПа, ҳарорат 1200-1500 С.

4.8-расм. Тўрт тактли бир цилиндрли карбюраторли двигателнинг ишлаш шакли;
1-чиқариш клапани, 2-киритиш клапани, 3-киритиш трубаси, 4-поршен, 5-тирсакли валнинг айланиш йўналиши, 6-поршеннинг ҳаракат йўналиши.
Тўртинчи такт-чиқариш. Поршен ПЧНдан ЮЧНга ҳаракатланиб ишлатилган газларни чиқариш клапани 1, чиқариш қувур йўли ва шовқин сундиргич орқали атмосферага чиқариб юборади. Чиқариш тактида цилиндрни ишлатилган газлардан тўлиқ тозалаш имкони йўқ, уларнинг бир қисми цилиндр ичида олади. Чиқариш такти охирида босим 10.5-12 кПа, ҳарорат 700-900 С бўлади. Чиқариш такти тугагандан сўнг, яна юқорида айтилган кетма-кетликда двигателнинг иш цикли такрорланади.
Тирсакли валга ўрнатилган маховик иш йўли вақтида, яъни асосий тактда энергияни узига олади ва кейин ўз инерцияси билан айланишини давом этади. Маховик билан биргаликда тирсакли вал айланиб поршенни ҳаракатланишини таъминлайди.