Глоссарий

\Амалий машғулот №1
Қурилиш машиналари ҳақида умумий маълумотлар.

1. 
   Ишдан мақсад: Талабаларни қурилиш машиналари туркумлари ва ишлатилиш сохалари тўғрисида маълумот бериш орқали амалий кўникмани шакллантириш.
   
2. 
   Умумий маълумотлар.
   

Қурилишдаги ишларни юқори даражада механизациялаш ва қўл мехнатини камайтириш долзарб масалалардан биридир. Иш унумдорлиги қурилиш машиналарининг асосий кўрсаткичи ҳисобланиб бажарилган иш ҳажмининг вақтга нисбати билан аниқланади. Шунинг учун ҳам иш унумдорлигин ошириш, бажарилган ишнинг сифатини яхшилаш, таннархини камайтириш қурилиш машиналаригақўйиладиган асосий талаблардан ҳисобланади. Машиналарнинг иш унумдорлигини ошириш учун биринчи навбатда, иш вақтида двигатель қувватидан тўлиқ фойдаланиш, механизмларнинг ишончлилигини ошириш ва универсаллаштириш ва автоматлаштириш, фойдали иш коэффициентини ошириш ва шу кабилар талаб қилинади.
Қурилиш машиналари бажариладиган ишнинг тури, вазифаси, иш жараёнининг характери ва технологияси, иш тартиби, юритмасининг тури, қуввати, ишунумдорлиги, юриш қисми, универсаллиги, бошқариш системасининг турига қараб тавсифланади.
Вазифасига кўра қурилиш машиналари қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
Транспорт, ташиш, юклаш-тушириш, юк кўтариш, ер қазиш, устунқозиқ қоққич, тош материалларини қайта ишлаш, бетон ва қоришмаларни тайёрлаш.
Гуруҳдаги машиналар ўз навбатида гуруҳчаларга бўлинади, масалан юк кўтариш машиналари тўрта гуруҳчадан иборат: домкрат, чиғир, кўтаргич ва кранлар.
Ҳар қайси тур машина тур ўлчамларга (моделларга) эга бўлиб, улар тузилиши бўйича бир хил, лекин сиғими,чўмичи,юк кўтариш қобилияти, ўлчамлари,ва массаси билан бир биридан фарқ қилади.
Битта тур ўлчамдаги машиналрни ишлаб чиқаришда стандарт деталлар ва бирхиллаштирилган йиғиш бирликларидан кенг фойдаланилади.
Ишлаш тартиби(принципи) бўйича даврий (циклик) ва узлуксиз ) ишлайдиган машиналар бўлади. Даврий ишлайдиган машиналар навбат билан келадиган айнан бир хил ишни ва салт операцияларни даврий равишда кўп марта такрорлайди ва цикл охирида махсулот беради. (масалан бир қўмичли экскаватор, қурилиш кранлари, бульдозер, скрепер ва бошқалар ). Узлуксиз ишлайдиган машиналдар махсулотни узлуксиз бериб ва ташиб туради (конвеерлар,кўп чўмичли экскаваторлар, аралашма ташишда ишлатиладиган насослар ва бошқалар).
Куч жиҳози бўйича ички ёнув двигатели, электрик, гидравлик ва пневматик ҳаракатга келувчи машиналар бўлади.
Кўпгина қурилиш машиналарида аралаш юритма мавжуд бўлади, мсалан дизель-электрик,гидравлик-дизель, пневматик-дизель, электрик-гидравлик ва пневматик –дизеллар мавжуд.