Glikozidlar

Sxizandra mevasi va urug’i - fructus et semina schizandrae
X itoy sxizandrasi (limonnigi)- Schizandra chinensis (Turcz.) Baill.; magnoliyadoshlar - Magnoliaceae oilasiga kiradi Poyasining uzunligi 10-15 m va yo’g’onligi 1-1,5 (ba’zan 2,2) sm ga yetadigan ikki uyli liana o’simlikdir. Bargi och yashil rangli, ellipssimon yoki teskari tuxumsimon, o’tkir uchli, mayda so’rg’ichsimon-tishsimon qirrali bo’lib, poyada qizil rangli bandi bilan ketma-ket o’rnashgan. Gullari barg qo’ltig’idan yakka yoki to’p bo’lib o’sib chiqqan. Guli oq rangli, xushbo’y hidli. Gulqo’rg’oni oddiy, 6-9 ta tojbargdan iborat, otalik gullarida 5 (ba’zan 4-7) ta otaliklari, onalik gullarida esa ko’p sonli onaliklari bo’ladi. Meva pishganida gul o’rni 20—50 marta cho’zilib ketadi. Har qaysi onalikdan bir-ikki urug’li, qizil rangli ho’1 meva hosil bo’ladi. Shuning uchun bitta guldan hosil bo’lgan mevalar shingilga o’xshab to’p bo’lib osilib turadi. Urug’i sariq rangli, buyrak shaklida.
O’simlik poyasi va bargi limon hidiga ega. Iyun oyining o’rtalarida gullaydi, mevasi sentabr-oktabrda pishadi.
Geografik tarqalishi. Keng bargli o’rmonlarda, suv bo’ylarida, salqin qiyalarda va jarliklarda dengiz sathidan 200—700 m (ko’proq 200—500 m) balandlikda o’sadi. Asosan, Primorsk o’lkasida, Xabarovsk o’lkasining janubiy qismida, Amur viloyatida, kamroq Janubiy Saxalinda, Kuril orollarida uchraydi.
Mahsulot tayyorlash. Pishib yetilgan mevani savatga terib olib, ho’lligicha qabul qilish punktlariga yuboriladi. U yerda meva soya yoki quyosh tushadigan yerga yupqa qilib yoyib qo’yib, 2-3 kun so’litiladi va so’ngra quritgichlarda 40-55°C da 6-8 soat davomida quritiladi. Urug’i esa ho’l mevadan shirasini siqib, so’ngra tozalab olinadi. Meva shirasi siqib olingandan so’ng ustiga yopishib qolgan meva po’sti suv bilan yuvib ajratiladi yoki namlab bochkalarga solib 3-5 kun issiq joyga qo’yib fermentatsiya qilinadi. Natijada urug’ ustidagi meva qoldiqlari achiydi, so’ngra g’alvir ustida suv bilan yuvib urug’lar ajratib olinadi. Urug’ oldin ochiq havoda, so’ngra issiq xonada 50°C da quritiladi.