Gistologiya va embriologiya

 

Neyrosekretor hujayralar 

 

Ma’lumki, neyrosekretor hujayralar umurtqali hayvonlardan tashqari umurtqasizlarda ham 

uchraydi. Neyrosekretor hujayralar deyilishiga sabab, o’zida mukoproteid yoki glikolipoproteid 

xossasiga ega bo’lgan sekret donachalarini tutgan neyronlardan iborat bo’lishidir. Endilikda ana 

shunday sekret ishlab chiqa-ruvchi hujayralar neyrosekretor hujayralar deb yuritiladigan bo’ldi. 

Ular  fiziologik  jihatdan  ney-ronlar  belgilariga  ega  bo’lishi  bilan  birga  bez  hujayralir 

xususiyatlarini ham o’zida saqlagan bo’ladi. Hosil bo’lgan sekretlar hujayra aksonlari bo’ylab 

oqib kelib, oxirgi shoxlangan yerda hujayradan chiqadi. Bu o’rinda shuni aytib o’tish kerakki, 

hujayra mahsu-lotlari sinaps yorig’iga emas, balki bevosita qonga yoki miya suyuqligiga o’tadi. 

Sitoplazma qismida sekret pufakchalari va donachalari bo’ladi. Umurtqali hayvonlarda bunday 

nerv hujayralari bosh miyaning gipotalamo-gipofizar qismida uchraydi. Hujayra-larning sekreti 

umurtqasiz  hayvonlarda  metamorfoz  va  xromatofor  vazifalarini  bajaradi,  ya’ni  hujayralarning 

tashqi rangini belgilaydi. 

Gipotalamus sohasidagi neyrosekretor hujayralar mahsulotining ximiyaviy tarkibiga ko’ra 

---

 

67 

ikki guruhga bo’linadi: 

1. 

Peptidergik hujayralar. 

2. 

Monaminergik hujayralar. 

  Nomidan ko’rinib turibdiki, birinchi peptid gormonlar ishlab chiqarsa, ikkinchisi monamin 

gor-monlar-noradrenalin,  serotonin,  dofamin  ishlab  chiqaradi.  Peptidergik  gormonlar  ishlab 

chiqaradigan neyrosekretor hujayralarni ham o’z navbatida ikki guruhga bo’lish mumkin: 

A) Visserotrop gormonlar ishlab chiqaradigan hujayralar. 

  B) Adenogipofizatrop gormonlar ishlab chiqa-radigan hujayralar.  

  Shunday qilib, sut emizuvchi hayvonlarning gipo-talamik neyrosekretor sistemasi sitologik 

jihatdan ham, gistologik jihatdan ham nihoyatda murakkab differensiallangan sistemadir. Ular 

nerv sistemasi bilan ham, endokrin sistemasi bilan ham yaqindan bog’liq faoliyat ko’rsatadi.