Gistologiya va embriologiya

Biriktiruvchi to’qima hujayra elementlari 

 

Siyrak  biriktiruvchi  to’qima  hujayra  elementlari  quyidagi  hujayralardan:  fibroblast, 

makrofag, plaz-matik (plazmotsit), to’qima bazofili (semiz hujayra), peritsit, retikulyar, adipotsit 

(lipotsit  yoki  yog’ hujayra), pigment, endoteliy va adventitsial hujayralardan iborat. Bulardan 

tashqari, biriktiruvchi to’qimada qon orkali o’tgan shaklli elementlari (leykotsitlar)ham uchraydi. 

 

Fibroblastlar 

 

Fibroblastlar (lat. fibra-tola, yunon. blastos - kurtak) biriktiruvchi to’qimaning asosiy hujayra 

elementlaridan  hisoblanadi.  Fibroblastlar  yirik  noto’g’ri  shakldagi  hujayra  bo’lib,  qobig’i  bir 

talay  uzun  o’simtalar  hosil  qiladi.  Sitoplazma  chegarasi  faqat  elektron  mikroskopdagina  aniq 

ko’rinadi. Fibroblastlar sitoplazmasida ikki qism: tashqi-ektoplazma, ichki-endoplazma tafovut 

qilinadi. 

Fibroblast yadrosi yirik, cho’zinchoq shaklda bo’lib, o’zida asosan mayda euxromatin tutadi. 

Kam dif-ferensiallashgan fibroblastlar yadrosida bir yoki bir nechta yadrocha uchraydi. Hujayra 

differensiallanishi  davomida  yadrochalar  yo’qolib  boradi.  Hujayra  sito-plazmasining 

submikroskopik tuzilishi ham dif-ferensiallanish darajasiga bog’liqdir. Kam diffe-rensiallashgan 

fibroblastlarda  hujayra  organel-lalari  hali  unchalik  taraqqiy  etmagandir.  Diffe-rensiallanish 

davomida fibroblastlar sintez qobi-liyatiga ega bo’lgan aktiv hujayralarga aylanadi. 

Sitoplazmada  juda 

yaxshi  rivojlangan  endo-plazmatik  to’r, 

Golji  kompleksi, 

mitoxondriyalarni, lizosomalarni ko’rish mumkin. 

Fibroblastlar sitoplazmasida, asosan, soxta oyoq-larda diametri 6-7 nm mikrofibrillalar yoki 

qisqaruvchi ipchalar joylashadi. Biriktiruvchi to’qimada turli darajada yetilgan fibroblast hujay-

ralari uchrashi mumkin. Ular kam differensiallashgan yosh fibroblastlar, yetuk fibroblastlar va 

fibro-sitlarni  o’z  ichiga  oladi.  Yosh  fibroblastlar  mitoz  yo’li  bilan  ko’payish  qobiliyatiga  ega 

bo’lib, ularda oqsil sintezi sust darajada bo’ladi. Funksional jihatdan eng aktiv hujayralar bo’lib 

yetuk  fibroblastlar  hisoblanadi.  Fibrotsitlar-fibroblastlarning  defi-nitiv  shakli  bo’lib,  bu 

hujayralarda organellalar keskin kamaygan bo’ladi. 

Ba’zi  bir  sharoitlarda  fibroblastlar  silliq  mushak  hujayralariga  o’xshash  bo’lgan  miofib-

roblastlarga  aylanishi  mumkin.  Miofibroblastlar  silliq  mushak  hujayralaridan  juda  yaxshi 

taraqqiy etgan endoplazmatik to’r tutishi bilan farqlanadi. 

Fibroblast hujayralari embrionda mezenxima hujayralaridan, voyaga yetgan organizmda esa 

o’zak  hujayralardan  hosil  bo’ladi.  Dastavval  fibro-blastlarning  boshlang’ich  hujayralari 

differensial-lashib, ulardan yosh fibroblastlar, so’ngra esa yetuk fibroblastlar hosil bo’ladi.