Gistologiya va embriologiya

Qon yaratilishi (gemotsitopoez) 

 

Gemotsitopoez  (yunon.  haemocyti-qon  hujayralari,  poiesis-yaratish)  qon  shaklli 

elementlarining  emb-rionda  (embrional  gemotsitopoez)  va  yetuk  orga-nizmda  yaratilish 

(postembrional  gemotsitopoez)  jarayonlarini  o’z  ichiga  olib,  ularni  o’rganish  klinik  amaliyot 

uchun muhim ahamiyatga ega. 

 

 

Embrionda qon yaratilishi 

 

Odam homilasida dastlabki qon hosil bo’lishi embrion taraqqiyotining 3 haftasida sariqlik 

xalta-sida boshlanadi. Sariqlik xaltasi birinchi yoki angioblastik qon taraqqiyoti davridir. Sariqlik 

xaltasi devoridagi mezenxima hujayralari qon orolchalari shaklida ajralib chiqadi. Keyinchalik 

mezenxima hujayralari yumaloq shaklni oladi va qonning o’zak hujayralariga aylanadi. 

Qon  orolchalarining  chekka  qismida  joylashgan  mezenxima  hujayralari  esa,  aksincha, 

yassilashadi  va  bo’lajak  qon  tomirlarining  devorini  hosil  qiluvchi  endotelial  hujayralarga 

aylanadi.  O’zak  hujayra-larining  ma’lum  bir  qismi  birlamchi  qon  hujay-ralariga 

differensiallashadi.  Birlamchi  qon  hujay-ralari  yirik,  yumaloq  va  ovalsimon  bo’lib,  bazofil 

bo’yaladigan sitoplazmaga ega bo’ladi. 

Dastlabki  embrional  davrda  eritrotsitlar  taraq-qiyotining  o’ziga  xos  xususiyati  shundan 

iboratki,  bu  protsess  sariqlik  xaltasi  tomirlarining  ichida,  ya’ni  intravaskulyar  amalga  oshadi. 

Embrional taraqqiyotning 4-5 haftasiga kelib sariqlik xaltasi atrofiyaga uchraydi va uning qon 

yaratish  funksiyasi  yo’qoladi.  Shu  vaqtdan  boshlab  xususiy  embrional  qon  yaratilish  davri 

boshlanadi.  Eritrotsitlar  va  leykotsitlar  jigar,  taloq,  timus,  suyak  ko’migi  va  limfa  tugunlarida 

yaratiladi.