Gistologiya, stitologiya va

miyaning pastki segmentlarida - medial oraliq yadro da) joylashadi. 
aksonlari esa oldingi ildizcha tarkibida chiqib, orqa miya nervlarining 
harakatiantiruvchi qismini tashkil qiladi. Ichki hujayralar (neurocytus 
internus) ning o‘simtalari orqa miyaning bir segment) sohasida 
kulrang moddadan tashqariga chiqmaydi va sinapslar hosil qilib 
tugaydi. Ular assotsiativ neyronlar hisoblanadi. Tutamli hujayralar 
(neurocytus funicularis) ning aksonlari tolalarning alohida tutamlari 
shaklida o ‘sha yoki qarama-qarshi tomondagi oq moddaga o ‘tib, 
pastga tushadi yoki yuqoriga ko‘tariladi hamda impulslarni orqa 
miyaning muayyan segmentlaridan uning boshqa segmentlari va 
bosh miyaning tegishli markaziariga olib boruvchi o ‘tkazuvchi 
yo'llami hosil qiladi.
Orqa miyaning kulrang moddasi uch xi! multipolyar 
neyronlardan tashkil topgan. Neyronlarning birinchi turi 
filogenetik jihatdan eng qadimgisi bo‘lib, kam sonii, to‘g ‘ri va 
kuchsiz shoxlangan dendritlarga ega (izodendritik tip). Bunday 
neyronlar oraliq zonada ko‘pchilikni tashkil qiladi hamda oldingi 
va orqa shohlarda uchraydi. Neyronlarning ikkinchi turi ko‘p sonli 
kuchli shoxlangan dendritlar tutadi, ular o ‘zaro chatishib 
“koptokchalar” hosil qiladi (idiodendritik tip). Ular oldingi shox- 
larning harakatiantiruvchi yadrolari hamda orqa shoxlar (jelatinasi
307

---

m on m odda yadrolari. K lark yadrosi) uchun xosdir. N eyro nlarning 
uchinchi turi dendritlarining rivojlanish darajasiga k o ‘ra birinchi 
va ikkinchi tu r neyronlari o ‘rtasida oraliq o ‘rinni egallaydi. Ular 
oidingi (dorsal qism i) va orqa (ventral qism i) shoxlarda. orqa 
shoxning xususiy yadrosida jo ylashgan.
Orqa shoxlarda g ‘ovak zona, jelatinasim on modda, orqa shoxning 
xususiy yadrosi va k o ‘krak (Klark yadrosi) yadrolari farq qilinadi. 
Orqa va yon shoxlar o ‘rtasida kulrang m odda tasm alar hosil qilib oq 
m oddaga botib kirishi natijasida uning to ‘rsim on tuzilm a nomini 
olgan, to ‘rga o ‘xshash yum shoq qismi hosil boMadi.
O rqa shoxlam ing g 'o v a k zonasi k eng tarm oqli glial sinch 
boMib, unda k o ‘p m iqdorda m ayda oraliq neyronlar bor.
Jelatinasim on m oddada glial elem entlar k o ‘pchilikni tashkil 
qiladi. Bu erda nerv hujayralari ju d a kam va m ayda boMadi.
O rqa shoxlar diffuz jo ylash gan oraliq hujayralarga boy. U lar 
m ayda m ultipolyar assotsiativ va kom issural hujayralar boMib, 
ularning aksonlari orqa m iya kulrang m oddasining o ‘sha lom oni 
(assotsiativ hujayralar) yoki qaram a-qarshi tom oni (kom issural 
hujayralar) ichida tugaydi.
G 'o v a k zona va jelatinasim on m odda neyronlari ham da oraliq 
hujayralar m ahalliy reflektor Y oyini tutashtirib, orqa m iya tugun 
larining sezuvchi neyronlari va orqa m iya oidingi shoxlarining 
harakat lantiruvchi neyronlari o ‘rtasidagi aloqalarni ta m inlaydi.
O rqa shox ning o ‘rtasida orqa shoxning xususiy yadrosi 
joylashadi. U oraliq neyron lardan tashkil topgan. Ushbu hujayra- 
lam ing aksonlari oidingi oq to ‘siq orqali orqa m iyaning qaram a- 
qarshi tom onidagi oq m oddaning yon ustuncha siga o ‘tadi, bu erda 
ventral orqa m iya-m iyacha va orqa m iya-talam ik o ‘tkazuvchi 
yoMlari tarkibiga q o ‘shiladi va m iyacha ham da k o 'ru v do'mbogM
tom on y o ‘naladi (rasm 9.5).
308

---