Gistologiya, stitologiya va

Nerv sistemasini reflektor faoliyatini morfologik asosi bo‘lib, 
turli funksional ahamiyatga ega bo‘lgan neyronlar zanjiridan 
iborat reflektor yoylari hisoblanadi. Neyronlarning tanalari esa 
nerv sistemasining bo‘limlarida, periferik tugunlarda hamda 
markaziy nerv sistemasining kulrang moddasida joylashadi.
Faoliyatiga ko‘ra, nerv sistemasi organizmning inson ixtiyoriga 
bo‘ysunadigan barcha faoliyatlarini boshqaruvchi somatik va ichki 
a’zolar, qon tomirlari va bezlar faoliyatini, ya’ni inson ixtiyoriga
300

---

bo‘ysunmaydigan faoliyatlarni boshqaruvchi avtonom yoki 
vegetativ nerv nerv sistemalariga bo‘linadi.
Taraqqiyoti. Nerv sistemasi nerv nayi va ganglioz plastinka- 
dan taraqqiy etadi. Nerv nayining kranial qismidan bosh miya va 
sezgi a’zolari, tana qismidan va ganglioz plastinkadan esa orqa 
miya, orqa miya va vegetativ nerv tugunlari hamda organizmning 
xromaffin to ‘ qimasi rivoj lanadi.
Taraqqiyotning iik davrlarida nerv nayining devori faqat bir 
qavat prizmatik hujayralardan tashkil topgan. Bu hujayralarning 
tez ko‘payishi natijasida nerv nayining devori, ayniqsa uning yon 
tomonlari yo‘g ‘onlashadi, bo‘shiig‘i esa torayadi, dorsal va ventral 
qismlari hajmi esa oshmaydi, o ‘zining ependimal xususiyatini 
saqlab qoladi. Nerv nayining yo‘g‘onlashgan yon devorlari 
bo‘ylama egat orqali dorsal yoki qanot va ventral yoki asosiy 
plastinkalarga bo‘linadi. Bu vaqtda nerv nayi devorida asosan 3 ta 
qavatni tafovut qilish mumkin boMadi: kanal devorini qoplovchi 
ventrikulyar yoki ependima qavati, yopqich yoki mantiya qavati, 
marginal zona yoki qirg‘oq vuali. Yopqich qavatidan keyinchalik