Gistologiya, stitologiya va

Ko'ndalang-targ'il mush/к to'qimasining taraqqiyoti va 
regen eratsiyasi. Skelot mushak to'qimasi miotomlardan rivoj­
lanadi. Miotomni tashkil etuvchi mioblasvlar ко payib, bir-birlari- 
ga qo shilishi naujasida ko'p yadrolituzilmalar—miosimplastlar 
hosil boMadi. Keyinchalik ularda miofibrillalar paydo boMib, 
>adro va organellalari miosimplastning periferiyasiga ko'chadi.
Ko'ndalang-targ'il mushak to'qimasi jarohatlangandan keyin 
qulay sharoitiarda qayta tiklanish qobiliyatiga ega boMadi. 
Mushak toiasi sarkolemmasiningbazal qavati va asl plazmolem- 
masi orasida joylashgan mezenxima hujayralari — miosatellit
237

---

(yoMdosh) hujayralar regeneratsiya rnanbai hisoblanadi.YoMdosh 
hujayralar kam takomillashgan bir yadroli duksimon shaklga ega 
bo'lgan rezerv mioblastlardir. Shikastlanishyoki boshqa qator 
ta’sirlardan so'ng tinch holatdabo lgan yoMdosh hujayralar faolla- 
shadi, ko'payadi vayangi mushak tolalarini hosil qilish uchun bir- 
biribilan qo‘shiladi. YoMdosh hujayralam ing bunday faolligi 
mushaklar gipertrofiyasida namoyon bo ladi.
Noqulay sharoitlarda mushak to'qim asining regeneratsiyasi 
toMiq boMmaydi va shikastlangan jo yda biriktiruvchi to'qim ali 
chandiq hosil boMadi.
SILLIQ MUSHAK TO‘QIMASI
Silliq mushak to'qim asi hujayra tuzilishiga ega bo'lib, ichki 
organlar - nafas va me’da-ichak yoMi, siydik - tanocil organlar, 
qon va limfa tomirlari devorining shakllanishida qatnashadi. Silliq 
mushak to'qim asi vcgetativ nerv sistemasi tomonidan innervatsiya 
qilinadi va shu sababli kishi ixtiyoriga bo'ysinm aydi. Silliq 
mushak to'qim asi hujayralari - miotsitlar, cho'ziq, duksimon va 
tarmoqlangan boMadi (rasm 7.5). Hujayraning uzunligi 50-250 
mkm, yadrosining diametri 5-20 mkm. To'qimada bir-biriga 
yondoshib yotgan hujayralar qatlamini hosil qiladi. Silliq mushak 
hujayralari sirtdan sarkolemma bilan qoplangan. u qalinligi 
taxminan 7,5 nm ga teng plazmatik membrana va tashqi bazal 
membranadan iborat. Yonma-yon yotgan hujayralam ing plaz­
m atik membranalari ba’zi joylarda tutashib. tirqishli birikmalarni 
hosil qiladi. Membranalarning bunday tutashishi silliq mushak 
hujayralarining biridan ikkinchisiga qo'zg'alish o'tishiga xizmat 
qiladi.
Yadro va organellalar hujayraning trofik apparatini tashkil 
etadi. Silliq miotsitlarning yadrosi hujayraning markazida jo y ­
lashgan bo'lib, oval yoki tayoqchasimon shaklga ega- Yadroning 
shakli qisqsarish paytida o'zgaradi, y a ’ ni yumaloqlashadi. Unda 
ko‘p hollarda ikkita yoki undan ortiq yadrocha boMadi. Yadro 
yonida sust rivojlangan plastinkasim on« kompleks va hujayra 
m arkazi jo ylash gan . Endoplazmatik to'r sust rivojlangan. Mito-
238

---

xondriyalar kichik, shakli cho'ziq, oz miqdorda bo‘ lib, 
sitoplazmada tarqoq joylashgan. Asosan yadro atrofida ularning 
soni ko‘proq boMadi. Mitoxondriyalarning kristalari ko'ndalang- 
targMl muahak tolalariga nisbatan kam.