Gistologiya, stitologiya va

Rasm 8.2. Neyronlar ning morfologik va fimksional tasnifi (sxema).
I. Psevdounipolyar sezuvchi neyron.
II. Bipolyar assotsiativ neyron.
HI.Multipolyar harakatlantiruvchi neyron.
1-perikarion 2- dendritlar,
3- retseptor (sezuvchi oxiri), 4 - neyritlar
249

---

5- neyronlar orasidagi aloqalar (sinapslar)
6-effektor (harakatlantiruvchi oxiri)
7- mushak toiasi
Afferent neyronlar ta’ sirotlarni qabul qiladi, ulam i nerv 
im pulsiga aylantiradi va kuchaytiradi. Efferent neyronlar 
impulsni ishchi organlar to‘ qim asiga uzatib, ularni harakatga 
undaydi. Assotsiativ neyronlar esa neyronlar o‘ rtasida aloqani 
ta’m inlaydi. Neyronlar turli xil shaklga va kaltalikka ega. 
Neyronlar tanasining kattaligi turlicha bo'lib. 4 -6 mkmdan 
(m iyacha 
po‘ stlog‘ ining 
donacha-hujayralari) 
to 
130-140 
mkmgacha (katta yarim sharlar po‘ stlog‘ i harakatlantiruvchi 
zonasining gigant piramidasimon h u jajralari) etadi. Odaida 
neyronlam ing tanasi (perikarion) va o'sim talari: bitta akson va 
turli 
miqdordagi 
shohlangan 
dendntlari 
tafovut 
qilinadi. 
0 ‘ sim talarining soniga ko‘ ra faqat bitta akson tutuvchi umpolyar 
(yuqori darajada rivojlangan hayvonlar va odamda uchram aydi). 
bitta akson va bitta dendrit tutuvchi - bipolyar, bitta akson va bir 
necha dendrit tutuvchi multipolyar neyronlar farqlanadi. B a’ zan 
bipolyar hujayralar orasida psevdounipolyar yoki yolg'on bir 
o‘ sim tali hujayralar uchraydi.Ularning lanasidan bitta o‘simta 
chiqadi, keyinchalik u akson va dendritga ajraladi. Aslida. 
hujayra tanasidan kkita o‘simta yagona glial pardaga o'ralgan 
holda chiqadi, biroz masofa o‘tgach bu o‘ simta “T” shaklida 
akson va dendritga ajraladi. Psevdounipolyar hujayralar orqa 
m iya tugunlarida, bipolyar neyronlar esa cshituv va ko'ruv 
a ’zolarida uchraydi. Multipolyar neyronlar odam va hayvon 
organizm ida eng keng tarqalgan nerv huja>ralar> hisoblanadi. 
N eyronlar shakli ham turli-tumandir, bu ko‘ p jihatdan ularning 
soniga bogMiq. Tanasining shakliga ko‘ ra dumaloq. pri7matik. 
yulduzsim on, 
piramidasimon. 
o‘ rgimchaksimon, 
gorizontal. 
duksim on, noksimon va boshqa shakldagi neyronlar farqlanadi 
(rasm 8.3).
250

---

N