«Giperbola-parabolik tipdagi tenglamalar uchun teskari masala yechimining yagonaligi» mavzusida


Matematik fizikaning teskari masalalarini klassifikasiyasi



Download 1,25 Mb.
bet12/18
Sana13.07.2022
Hajmi1,25 Mb.
#785436
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   18
Bog'liq
Giperbola-parabolik tipdagi tenglamalar uchun teskari masala yechimining yagonaligi

Matematik fizikaning teskari masalalarini klassifikasiyasi
Matematik fizikaning to`g`ri masalalari bizni matematik fizikaning klassik chegaraviy masalalari bilan bog`laydi va berilgan xususiy hosilali tenglamani hamda qandaydir boshlang`ich va chegaraviy shartlarni qanoatlantiruvchi yechimni topish zaruriyati bilan tasvirlanadi. Teskari masalada hal qiluvchi tenglama va/yoki boshlang`ich va chegaraviy shart to`liqligicha berilmaydi, ammo ba`zi bir qo`shimcha ma`lumotlar bor. Matematik fizikaning teskari masalalarini bunday ajratishda biz matematik fizikaning koeffisientli(tenglama to`liqligicha berilmagan, ya`ni ba`zi bir koeffisientlari noma`lum), chegaraviy(chegaraviy sharti noma`lum ) va evolyusion(boshlang`ich sharti berilmagan) teskari masalalari haqida gapirishimiz mumkin. Teskari masala ba`zan klassik ma`noda nokorrekt masala bo`lib hisoblanadi.
Xususiy hosilali tenglamalar uchun chegaraviy masala hal qiluvchi tenglama hisoblash sohasi, bsohlang`ich va chegaraviy shartlar berilishi bilan tasvirlanadi.
Shuning uchun teskari masalalar sinfini koeffisientli, geometrik, chegarasi va evolyusion teskari masalalar sinflariga ajratish mumkin.
To`g`ri va teskari masala
Qo`shimcha bilvosita o`lchash bo`yicha naturli eksperiment ma`lumotlarini qayta ishlashda hodisa yoki jarayonning ichki aloqasi haqida xulosa chiqariladi.
Tadqiq etilayotgan hodisaning matematik modeli ma`lum bo`lganda, matematik modelni ma`lum bo`lganda, matematik modelni identifikasiyalash, masalan differensial tenglama koeffisentini topish muammosini quyish mumkin. Bunday masalalarning biz matematik fizikaning teskari masalalarini kiritamiz.
Matematik fizika masalalarini turli belgilar bo`yicha sinflash mumkin.
Masalan, vaqt bo`yicha o`zgarmaydigan jarayon va hodisalarni tavsiflaydigan stasionar masalalarni ajratamiz. Nostasionar masalalar esa vaqt bo`yicha o`zgaruvchi dinamik jarayonlarni tavsiflaydi.
Bulardan esa matematik fizikaning masalalarini to`g`ri va teskari masalalar sinfiga ajratish kelib chiqadi.
Metodologik nuqtai nazardan to`g`ri masala deganda biz, sabab berilgan, izlanayotgan miqdor esa natija bo`lgan masalani tushunamiz.
Natija ma`lum bo`lgan, noma`lum sifatida sabab ishtirok etadigan masala teskari masala deb ataladi.
Matematik fizikaning xususiy hosilali tenglamalar uchun biz to`g`ri masalalar sinfiga kiritadigan korrekt chegaraviy masala shakllantiriladi.
Elliptik tipdagi ikkinchi tartibli tenglamalar uchun yechimga nisbatan qo`shimcha shart soha chegarasida beriladi. Sabab natija munosabatni nuqtai nazaridan esa chegaraviy masala sabab, chegaraviy masala yechim natija bo`lib hisoblanadi. Parobolik tenglama uchun boshlang`ich shart beriladi, giperbolik tenglama uchun esa ikkinchi tartibli boshlang`ich holat yechim va vaqt bo`yicha hosila berilishi bilan aniqlanadi.
Matematik fizikaning teskari masalasi deganda biz to`g`ri masalalar sinfiga kiritishimiz mumkin bo`lmagan mumkin bo`lmagan masalalarni tushunamiz. U ko`pincha nafaqat yechimni balki, qandaydir yetishmayotgan koeffisentni shartni aniqlash bilan bog`liq. Teskari masalaning asosiy belgisi bo`lib nafaqat yechimni, balki matematik fizikaning qandaydir komponentini aniqlash zaruriyati xizmat qiladi.
Qaralayotgan nuqtai nazar bo`yicha teskari masala eng avvalo quyilgan masalani matematik fizikaning to`g`ri masalalari sinfiga kiritish uchun nima yetishmayotganligi bilan xarakterlanadi.
Boshqa tomondan esa biz yetishmayotgan axborotni kompensirlash qilishimiz kerak. Shuning uchun ham teskari masalada yechimni bir qiymatli aniqlash imkoniyati beradigan qo`shimcha axborotni ajratilishi zarur.
Ushbu qayd etilgan belgi bo`yicha matematik fizikaning teskari masalasini sinflash mumkin. Buning uchun esa avvalo teskari masalalarni ajratib olishga imkon beradigan asosiy xarakteriskalarga mo`ljal olish kerak.
Matematik fizikaning to`g`ri masalasi uchun yechish tenglamalar(koeffisientli va o`ng tomon), sabablar va nostasionar masalalar boshlang`ich shart bilan aniqlanadi.

Download 1,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish