Giorgi baRaTuria

samoqalaqo sazogadoebis
ganviTareba saqarTveloSi
zemoaRniSnul konteqstSi oriode sityviT unda SevexoT saqarTvelos istorias da gamovyoT masSi bunebrivi ganviTarebis ZiriTadi veqtori: pirvel rigSi unda aRiniSnos rom, saqarTvelo ara mxolod istoriuli da geografiuli TvalsazrisiTaa Taviseburi Tavisi mravalferovnebiT aramed, socio-kulturuliTac, ramac ganapiroba saxelmwifoebrivi proeqtebis mravalferovneba, amave dros igi realurad aRmoCnda evropisa da aziis saxmeleTo sazRvarze anu ori ukiduresad dapirispirebuli proeqtis aRmosavluri despotiisa da antikuri demokratiis Sejaxebis zonaSi. jer kidev adreklasobrivi samxedro demokratiis formaciaSi saqarTvelos uwevda aRmosavluri despotiebis dartymebis mogerieba. xolo saqarTvelos saxelmwifoebriobis realuri starti ki isev ori proeqtis Sejaxebaa: azo _ aRmosavluri despotia da xalxi mas ar egueba anu adreklasobrivi Temi amJRavnebs samoqalaqo sazogadoebisaTvis aucilebel Tvisebas; farnavazi _ konservatori da SesaZloa reaqcioneric ki; am dros saqarTvelo inarCunebs tomobriobis da gvarovnulobis, anu tomTa kavSiris, anu adreklasobrivi despotiis niSnebs. is klasikuri tipis aRmosavlur despotias upirispirdeba, Tumca Tavad ar warmoadgens antikur demokratias, masTan mkveTri dapirispirebac ar Cans.
azodan gorgaslamde periodSi qarTveli mefeebi cdiloben despotiis damyarebas, Tumca ki Tavad aRmosavluri despotiis reJimis mqone qveynebTan arian principul, Seurigebel dapirispirebaSi (berZnebTan, romTan da bizantiasTan dapirispirebebi epizoduri, taqtikuri xasiaTisaa), maT avtoritarul miswrafebebs adreklasobrivi Temi da Camoyalibebis procesSi myofi feodaluri aristokratia (romlis gavlena da wili, xvedriTi wona TandaTan izrdeba) ewinaaRmdegeba. gorgaslis mefoba am dapirispirebis kulminaciaa da feodalTa nawilis mxridan Ria frondirebiT, SeiaraRebuli gaficviT mTavrdeba. Sedegad qarTlSi mefobis gauqmeba da erismTavrobis dafuZnebaa es ki ukve alternatiuli proeqtia _ erisTavTmTavari anu erismTavari erisTavebis mier irCeva, saxezea aristokratiuli respublika.
VIII-XII ss saqarTveloSi Svidi gansxvavebuli proeqtia realizebuli, romelTagan xuTi wmindad evropulia, maT Sorisaa feodaluri monarqiis proeqti, romelic saboloo angariSiT imarjvebs da amdenad saqarTvelo feodalur safuZvelze erTiandeba. es proeqtebia:

1. 
   afxazTa samefo _ absoluturi monarqia Zlieri darbaziT. SeiZleba aq araa absolutizmi klasikuri gagebiT magram absolutizmis niSnebi sakmaod mkafioa, am kuTxiT afxazeTi mowinave evropuli samefoa;
   
2. 
   tao-klarjeTis qarTvelTa samefo _ klasikuri evropuli feodaluri monarqia;
   
3. 
   qarTlis saerismTavro _ aristokratiuli respublika damaxasiaTebelia rogorc antikuri periodisTvis, ise adre da gvian Sua saukuneebis evropisTvis;
   
4. 
   fxovis saerisTavo _ adreklasobrivi samxedro demokratia CamorCenili _ barbarosuli proeqti, sayovelTaod gavrcelebuli ganviTarebis adreul etapze;
   
5. 
   kaxeTis saqorepiskoposo _ Teokratiuli, aristokratiuli da adreklasobrivi respublikebis nazavi, unikalurobamde iSviaTi;
   
6. 
   hereTis samefo _ tipiuri aRmosavluri despotia;
   
7. 
   Tbilisi _ qalaqis berTa mmarTvelobis periodSi arafriT gansxvavdeba hanzis kavSiris, rainis kavSiris, italiis qalaqebisgan da novgorodisgan _ wmindad evropuli movlena.
   

saqarTveloSi realizebuli Svidi proeqtidan oTxi (1; 2; 3; 7;) absoluturad evropulia, erTi (4) gavrcelebulia mTel msoflioSi, sadac ki saxelmwifoebriobas hqonia adgili. igi adreklasobrivi samxedro demokratiiT iwyeba, erTic (5) unikaluria magram evropuli, da mxolod erTi (6) aris aRmosavluri.
Tavisi bunebrivi ganviTarebiT saqarTvelom miagno aseve xelisuflebis danawilebis princips, Tumca mxolod ideis doneze, misi realizeba ver moeswro. qalaqis berTa respublikam da yuTlu arslanis karavis dafuZnebis proeqtma cxadyo mZlavri urbanuli ganviTarebisa da ukve realurad moqmedi samoqalaqo sazogadoebis arseboba. samwuxarod saqarTvelos bunebrivi ganviTareba swored maSin Sewyda rodesac is evropis mowinave saxelmwifoebs ara Tu ar Camouvardeboda ganviTarebiT, aramed uswrebda kidec, da praqtikulad misuli iyo im mijnamde sadac feodaluri monarqiis gardasaxva unda momxdariyo konstituciur an absolutur monarqiaSi.
miuxedavad imisa rom saqarTvelos bunebrivi ganviTareba Sewyda XIII saukuneSi, igi mainc inarCunebs swrafvas evropisaken. XVIII saukunis meore naxevridan saqarTveloSi iwyebs gavrcelebas ganmanaTleblobis ideebi, saqarTvelo amJRavnebs rom Riaa maTTvis. amdenad miuxedavad imisa rom saqarTvelom gamotova renesansi da reformacia, aRmoCnda, rom igi mzad iyo mieRo samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis saboloo produqti, anu xuTaswlovan izolacias ar mohyolia saqarTvelos gaucxoeba dasavluri faseulobebis mimarT. aqve unda aRiniSnos, rom renesansis Semamzadebel etapad miCneul neoplatonizms saqarTveloSi Zlieri skola hqonda. zogi varaudiT saqarTvelo SesaZloa erT erTi kerac ki iyo saidanac daiwyo neoplatonizmis gavrceleba, yovel SemTxvevaSi swored qarTuli monastrebi da saganmanaTleblo centrebi, gansakuTrebiT ki petriwoni iyo mis avangardSi; neoplatonikuri ideebiT gamsWvalulia vefxistyaosani da yuTlu arslanis proeqti.
amgvarad, samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis procesi saqarTveloSi Semdegnairad mimdinareobda: antikur periodSi saqarTvelo rCeba elinuri da Semdgom romauli samyaros periferiad. feodalur periodSi igi mowinave evropuli qveyanaa. neoplatonizmi amzadebs safuZvlebs Zireuli kulturuli, socialuri da politikuri cvlilebebisTvis, magram saqarTveloSi procesi wydeba gadaulaxavi gare faqtorebis zemoqmedebiT, maSin roca evropaSi iwyeba renesansi. saqarTvelo tovebs renesans, reformacias da ganmanaTleblobas, magram uerTdeba am ukanasknels da XVIII_XIX ss mijnaze xdeba ganmanaTleblobis procesis lokaluri monawile, saqarTveloSi aRwevs ganmanaTleblobis ideebi, saqarTvelo Rebulobs maT, gadaamuSavebs da anviTarebs qarTul konteqstSi, aseTia magaliTad aleqsandre amilaxvaris `brZeni aRmosavleTisa” [9].
1918 _ 1921 ww saqarTvelo savsebiT evropuli qveyanaa. sabWoTa periods Tu gadavavlebT Tvals aRmovaCenT rom sabWoTa sistemaSic ki saqarTveloSi arsebobs savsebiT moqmedi samoqalaqo sazogadoeba, romelic TiTqmis unikaluria, disidentoba lamis qarTuli movlenaa. arsad sabWoTa kavSirSi disidentur ideebsa da moZraobas, zogadad disidentobas iseTi moraluri mxardaWera ar hqonia, rogorc saqarTveloSi. qarTvelebi, ise rogorc Cexebi, ungrelebi da polonelebi gamodiodnen saprotesto demonstraciebze politikuri moTxovnebiT, erovnuli interesebis dasacavad da amas arsdros deboSi an raime agresia vinmes mimarT ar mohyolia.
daskvna
saqarTvelo, Tavisi istoriuli ganviTarebis veqtoriTa Tu dRevandeli suliskveTebiT, materialuri Tu sulieri moTxovnilebebiT, socialuri Tu politikuri urTierTqmedebis praqtikiT, ar gansxvavdeba evropuli (yovel SemTxvevaSi samxreTevropuli) qveynebisgan. gansxvaveba mxolod xangrZlivi warmatebuli praqtikis naklebobaSia. is gza romlis gavlas evropam zogan naxevari saukune, xolo zogan naxevari aTaswleuli moandoma saqarTvelos ar gauvlia, Tumca sxvaoba principuli ar aris da savsebiT daZlevadia. srulfasovan samoqalaqo sazogadoebad Camoyalibebisgan saqarTvelos sazogadoebas aSorebs korufcia, xelisufalTa avtoritaruli miswrafebebi, ekonomikuri, socialuri, politikuri da saerTaSoriso problemebi da sakuTriv sazogadoebis pasiuroba. magram es ar aris principuli _ mentaluri da kulturuli _ sxvaoba. samoqalaqo sazogadoeba saqarTveloSi kvlav iwyebs aRorZinebas, misi moqmedeba TandaTan ufro sistemuri xdeba da, bolos, igi SeZlebs srulad aiRos iniciativa da Camoyalibdes Tanamedrove, aqtiur, samoqalaqo sazogadoebad.