|
Joriy yondashuvlar.
Boshlang‘ich me’yorlarning rivojlantirishdagi birinchi talablardan biri kam himoyalangan, zararlangan a’zoni, shaxsni topib uni aniqlash va tasdiqlash. Bu bir o‘spirinmi, yosh bolami, go‘dak yoki homilador ayol? Quydagilardan xabardor bo‘lishi zarur; Radiatsion himoya Xalqaro Komissiyasi 1996-yilda jamiyat a’zolarining himoyalanishi uchun har xil yoshga tegishli qo‘llanma va yo‘riqnomalari chop etilgan. Bu kabi yondashuvda aholi 6 xil yosh guruhlariga ajratilgan va har biri uchun mahsus koeffitsent bilan turli xil dozaviy miqdor foizlari yuborilgan. Ushbu jarayon mobaynida materiallarning qonga so‘rilishi farq qilgan.
Koeffitsentlarning Ko‘lami dori-darmonda nafas orqali yuborilgandan, oshqozon-ichak orqali qabul qilingani farq qilgan. Nafas yo‘llari orqali yuboriladigan zararlar, ularning o‘lchamiga qarab, ya’ni qabul qilinish o‘lchamiga qarab chegaralangan. Bunga qo‘shimcha qilgan holda (atom qatlami sababli) azonga oid sabablar qisqa muddat mobaynida qayerda sog‘liqqa ta’sir ko‘rsatgan bo‘lsa o‘sha hududda soatbay, choraklik va yillik cheklovlar chegaralari o‘rnatilgan. Shu va shunga o‘xshash odatlar o‘sib borayotgan tajriba va ko‘nikmalarning birlashib boshlang‘ich me’yorlarning rivojlanishiga sabab bo‘lgan. Bunda yana boshqa, asosiy e’tibor qaratadigan belgisi, genetik jixatdan insonning himoyalangan bo‘lishidir.
Ilgari, atrof muhitni himoya qilish mahkamasi me’yorlarda “maksimal yakka tartibda ishlash” orqali himoya qilishni talab qilishgan. Qo‘shma shtatlar Atomni Nazorat qilish Komissiyasi jamiyat a’zolarning “Yakka tartibdagi a’zolarning” doza qabul qilish foizini belgilangan chegaralardan oshib ketmasligini talab qilgan.
Ushbu faktni payqagan Atrof muhitni himoya qilish mahkamasi o‘z me’yorlariga o‘zgartirish kiritdi, bunda “Sababli zararlangan yakka tartibdagi shaxslarni maksimal darajada himoya qilish” ko‘zda tutilgan va bu o‘zgartirilgan dastur Qo‘shma Shtatlar Atomni Nazorat qilish Komissiyasi tomonidan ma’qullangan. Bunga ko‘ra “Ahamiyatli muhim guruh”ning o‘rtacha bir a’zosi doimiy foizdagi doza bilan ta’minlanishi ko‘zda tutilgan. Yuqoridagi dastur asosan yashash tarzi va makoni juda yuqori darajada zararlangan guruh a’zolari uchun joriy etilgan. Atrof muhitni himoya
qilish mahkamasining navbatdagi nashrida “Sababli maksimal zararlangan yakka tartibdagi shaxslar” iborasini yondashuvning o‘sha o‘xshash turi ekanligini nazarda tutgan.
Qachondir asosiy me’yorlar rivojlangan bo‘lgan va bu asosiy me’yorlar monitoring loyihalar orqali ko‘rib chiqilib, ularni topib yoki o‘rta mahsus qo‘llanmalarga asos solish orqali belgilangan.
Bu qo‘llanmalar yakka tartibdagi zararli moddalarni qabul qilgan aholi yoki tabiatdagi bir necha turdagi moddalar (havo, suv, egulik) kabi zararlangan resurslarni me’yorlashtirish to‘g‘risidagi cheklovlarni o‘z ichiga olgan. Shunga o‘xshash yondashuvda ishchilarni himoya qilish uchun yaratilgan qo‘llanmalarni rivojlantirish kerakligi to‘g‘risida arz qilingan1.
Gigiyena fanining rivojlanish tarixi
Gigiyena fani juda uzoq va serqirrali rivojlanish yo‘lni bosib o‘tgan. Juda qadim zamonlardayoq inson o‘z sog‘liqini saqlash uchun hayot tajribalari asosida eng oddiy gigiyenik tadbirlarni amalga oshirgan. Tuproqni ifloslanishdan muhofaza qilish, suv manbalarini tanlash va qurish, har xil o‘simlik va hayvon mahsulotlaridan ovqat tayyorlash, ovqatlanish tartibi, badanni toza tutish, mehnat qilish, dam olish va uyqu tartibi, yuqumli kasalliklar tarqalishining oldini olish, yuqumli kasallik bilan og‘rigan bemorlarni ajratib qo‘yish, ularning buyumlarini yoqib yuborish, murdalarni ko‘mish va boshqalarga turmush tajribalari asosida amal qilingan.
Qadimgi va o‘rta asrlarda gigiyena shaxsiy gigiyenaga doir ayrim elementlar haqidagi qoidalarga ega bo‘lgan bo‘lib, u asosan turmush tajribalariga asoslangan holda yuzaga kelgan, ijtimoiy yo‘nalishga ega bo‘lgan biron-bir gigiyenik tadbirlar umuman bo‘lgan emas. Gigiyenik bilimlarga doir barcha elementlar faqatgina shaxsiy gigiyenagagina taalluqli bo‘lgan bo‘lib, badan tozaligi, turar-joylarning orastaligiga oid qoidaga amal qilish, ovqatlanish tartibiga rioya qilish va badanni chiniqtiruvchi muolajalami bajarish kabilarga qaratilgan.
E
Do'stlaringiz bilan baham: |
