Gigiyena fani boyicha oquv uslubiy majmua

radiometrik nazorat. INMdan foydalanilganda xodimlarni ximoyalash prinsiplari.

Mashg‘ulotning jixozlanishi: dozimetrlar Mavzuni asoslash

Doza, doza birliklari. Doza deb nurlanayotgan modda massa birligida yutilgan nur energiyasining miqdori tushuniladi. Rentgen va gamma nurlar manbasini tavsiflash (xarakteristikasi) uchun «ekspozitsion doza» degan tushuncha kiritilgan.

Ekspozitsion doza deb nur dastasi o‘tayotgan havo hajmi yoki massa birligida yutilgan energiya miqdoriga aytiladi. Bu «havo dozasi» deb ham aytiladi. Uning birligi qilib Rentgen (R) olingan. Uning ulushlari: mR -millirentgen va mkR - mikrorentgen. Rentgen - 1 sm³ havoda, normal atmosfera sharoitlarida (0^oS, 760 mm.sim.ust.) zaryadlarining yig‘indisi 1 elektrostatik birlikga teng ion xosil qila oladigan nur miqdoriga aytiladi. SI sistemasi bo‘yicha ekspozitsion doza birligi qilib Kl/kg olingan uning rentgenga nisbati quyidagicha 1 R=2,58x10^-4 Kl/kg. 1 R nurlanish 1 g havoda 85 erg nurlanish energiyasining yutilishiga teng.

To‘qimalarda yutilgan doza rad va Gr (Grey) (SI sistemasida) larda o‘lchanadi. 1 Gr = 100 rad. 1 rad - 1 g to‘qimada 100 erg nurlanish yutilishiga teng. To‘qimalarda yutilgan doza muhitning kimyoviy tarkibi, zichligi va nurining turiga bog‘liq holda havo dozasidan farq qiladi.

Nurlanishning ekvivalent dozasi - standart tarkibdagi biologik to‘qima uchun nurlanishning yutilgan dozasining nurlanishning o‘rtacha sifat koeffitsientiga ko‘paytmasi. Ekvivalent doza radiatsion havfsizlikda odamni 250 MeV/yil dan oshmaydigan kichik dozalar bilan surunkali nurlashda turli xil IN larning biologik ta’sirining zararli effektlarini hisobga olish uchun ishlatiladi. 1 rentgen nur chaqiradigan o‘zgarishlarga ekvivalent doza - ber (biologicheskiy ekvivalent rentgena) deyiladi. CI birliklarida ber - Zivert (Zv) deb nomlangan. 1 Zv = 100 ber.