|
143
< Li
2.56-rasm .
A kveduk k o n s tru k s iy a s i:
/ — k irish ;
2 —
no v ;
3 —
c h iq is h ;
4 —
ta y a n c h la r .
N o v tu b in in g qalinligi d e v o r qalinligiga ten g qilib qabul qilinadi. N o v
kengligi 3 —4 m o ralig 'id a, za ru r b o 'lg a n h ollarda esa a k v ed u k k o ‘p k o ‘zli
qabul qilinadi. N o v n in g te p a qismidagi m ustahkam ligini oshirish m aq sad id a
k o 'n d a la n g qilib h a r 3—4 m d a n keyin to 's i n l a r o 'm a t i l a d i . N ovdagi suv
o q im i tezligi kanaldagi tezlik d an katta b o 'la d i va o d a td a 1,5—2,5 m / s ni
tashkil etadi. S u vning kichik tezliklarida nishablikni oshirishga t o 'g 'r i keladi
va bu o 'z navbatida akveduk chiqish jo y id a o rtiq c h a energiya hosil bo'lishiga
olib keladi.
N o v elementlarining tutash joylari (choklar)dan suv singib o'tmasligi shart,
c h o k la r uzunlik b o 'y ic h a h a r 10— 15 m d a n s o 'n g o 'm a t i l a d i (2.57-rasm ).
K o 'p i n c h a c h o k la r zan g la m a y d ig an m etall yoki m is p la stin k a la r bilan
z ic h lan ad i
(2 .5 1 -a
rasm ), plastinkaning bir u ch i b e to n g a kirgizib yopishtirib
q o ' y i l a d i , i k k i n c h i u c h i e s a b e t o n g a k i r g i z i b q o ' y i l s a - d a , u b i l a n
yopishtirilmaydi, plastinkaning bir uchi m oylanadi. Bunday konstruksiyadagi
c h o k nov ele m e n tla rin in g q o 'z g 'a l i b turishiga im k o n beradi.
B itum solin g an c h o k la r
(2 .5 1 -b
rasm ) dagi m etall plastinka b itu m erib
ketm asligi u c h u n xizm at qiladi.
Rezinali c h o k la r
(2 .5 1 -d , e
rasm ) ikki xil b o 'la d i. B u la rd a n birinchisiga
rezina m ato qo'yiladi, ikkinchisiga esa rezina m a to d a n yasalgan n ay qo'yiladi.
R ezin a n a y suvning bosim i t a ’sirida p a c h o q la n ib qolm asligi u c h u n u n d a
bir n e c h t a kichik teshiklar qoldiriladi. Bu te s h ik c h a la r orqali n ay ichiga suv
kirib, unin g yaxshi ishlashini t a ’minlaydi. Bu c h o k boshqa choklarga nisbatan
yaxshi h iso b la n a d i. A k v e d u k n in g ta y a n c h la r i t e m i r - b e t o n d a n qu rilad i.
T a y a n c h n in g vertikal e le m en tlari
ustun,
go rizo n tal ele m e n tla ri esa
re g el
d eb ataladi. U stu n la m in g , shuningdek, regellarning h a m b ir-biridan uzoqligi
144
3 —4 d a n o rtiq b o 'l m a y d i . N o v k o ‘p ko'z li b o 'lsa , h a r qaysisining ostiga
ta y a n c h - u s t u n o 'm a tila d i.
M etall p lastin k ali c h o k
B itum li ch o k
4
R ezin k a y u q tirilg an c h o k
2.57-rasm .
C h o k k o n s tru k s iy a la ri:
I
— te m ir p la s tin k a ;
2
— re z in a ;
3 —
b itu m ;
4 —
re z in a li n a y ch a .
P o y d e v o r, a s o s a n , b a r c h a o g 'irlik la rn i k o 't a r i b tu ra d i. U n i n g yuziga
t u s h a d i g a n o g 'i r l i k n i k a m a y t i r i s h va b u o g 'i r l i k n i y e r y u z a sig a te k is
t a q s im la s h u c h u n p o y d e v o r ta s m a sh a k lid a ta y a n c h l a r o stig a te n g qilib
jo y lash tirila d i.
2 . 5 . 4 . S el suvlarini o 'tk a z u v c h i q u v u rla r, no v la r
U n c h a katta b o 'lm a g a n o c h iq suv havzalaridagi suv o q im la rin i kanal va
y o ‘1 k o 'ta r m a s i ta g id a n o 'tk a z is h u c h u n q u v u rla r o 'm a t i l a d i . Q u v u r ustiga
tu p ro q to'k iladi, unin g ustida k o 'ta r m a hosil qilinib, kanal trassasi o 'tkaziladi
(2 .5 8 - a rasm ).
Suv havzasi b o 'y la b k a n a lla r tagidagi q u v u rla r erigan q o r, m u z va ja la
suvlari o 'ta d ig a n in sh o o tla r d e b ataladi.
U la r k a n a ln in g k o 't a r m a va qiya y o n b ag 'irli u c h a stk a la rid a ishlatiladi.
Bu in s h o o tn in g o 'z ig a xos xususiyati s h u n d a n iboratki, quvurga suv vertikal
shaxta orqali tushadi (2.58-6 rasm). K o 'p hollarda quvurlar bosimsiz rejimda,
suv sarfi hisobiy suv sarfidan k o 'p b o 'lg a n paytlarda bosim li rejim da ishlaydi.
M urakkab relyefli uchastkalarda (tik yonbag'irlar) va noqulay gidrogelogik
s h a ro itla rd a k a n a lla r o ' m i g a n o v la r qoMlaniladi. U l a r b e to n va t e m i r -
b e t o n d a n b a r p o etiladi. N o v la r t o 'g ' r i b u rc h a k li, trapetsiya, yarim doiraviy
va p a r a b o l i k k e s i m l a r s h a k l i d a b o 'l a d i . U l a r d a n m o n o l i t va y i g ' m a
konstruksiyali n o v la r oxirgi p a y tla rd a keng qoMlaniladi. T e p a lik t o m o n i d a n
ja la suvlari tu p r o q b ilan n o v n i to 'ld ir ib q o 'y m aslig i u c h u n , te p a lik d a suvni
tu tib qolish m a q s a d id a a r iq c h a o 'm a t i l a d i .
10 — G id r o te x n ik a in s h o o tla r i
145
m d;
-
r h r b
л______
2.58-rasm.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
