Gidrotexnika

K onsolli sh arsharalar oxirgi qism qurilmalari:
a—
k e n g a y a d ig a n ; 
b
— b o 'y la m a y o 'n a ltir u v c h i d e v o rla r; 
d
— tr a m p lin la r ; 
e —
k o 'n d a la n g d e v o rla r; / — y o n d e v o rsiz tirq is h li y u za.
V o ro n k a g a tu sh a d ig a n o q im n i jilg 'a la rg a b o 'lib y u borish u c h u n yon 
devorsiz tirqishli yuza qabul qilinadi (2 .5 1-d rasm). Bu konstruksiyada konsol 
uzunligi b o 'y i c h a y o n d e v o rla r o 'r n a tilm a y d i, o q im y o 'n a lis h i b o 'y ic h a
tirqishlar joylashtiriladi. Suv bu y u zning y o n to m o n id a n h a m d a tirqishlardan 
o q ib tu sh a d i. Yuvilish v o ro n k asig a tu sh a d ig a n so lish tirm a suv sarfi kam
m iq d o rn i tashkil qiladi va yuvilish c h u q u rlig i k am ay ad i. E rk in h arak atd ag i
137

---

suv oqim ini uzoqlashtirish u c h u n konsol etak qism ida tram p lin lar o 'm a tila d i 
{ 2 .5 \ - d
rasm ). U la rn in g balandligi tra m p lin oldidagi suv c h u q u rlig in in g
1,2—2 o ra lig 'id a qabul qilinadi.
Konsolli sh a rsh a ra la r oxirgi qism in in g t e m i r - b e t o n novlari ta y a n c h la rg a
o 'm a t i l a d i . U la rn in g soni k o 'n d a l a n g y o 'n a lis h b o 'y i c h a ik k ita d a n kam
bo'lm asligi kerak. T a y a n c h la r k onstmksiyasi b o 'y ic h a ramali, yaxlit, ustunli, 
poydevori c h u q u r joylashgan tay a n c h la r qoziqli k o 'rin ish d a bo 'lad i. Yuvilish 
v o ro n k asid a ta y a n c h q o z iq la r z a m in in i yuvilishdan him oyalash m aq sad id a, 
u ning yon to m o n la rig a ichiga tosh to 'ld irilg an k atak lar o 'm a t i l a d i yoki 
b e to n q o p lan ad i.
Yuvilish voronkasi. Konsolli sh arsh aralard an suv o q im i h im o y a la n m a g a n
g ru n tg a tushadi. Suv oqim i tushish tezligi g r u n tn in g yuvilish tezligidan 
katta b o 'lsa , yuvilish voronkasi hosil b o 'la d i. Yuvilish v o ro n k asi b o 'y la m a
va k o 'n d a l a n g y o 'n a lis h la rd a shakllanadi. Y o p iq sirkulatsiya hosil bo'lishi 
natijasida u ning o 'lc h a m i k o 'p r o q k o 'n d a la n g y o 'n alish d a b o 'lad i va voronka 
o 'lc h a m in in g k o 'n d alan g yo'nalishda oshishiga sabab bo'ladi. Y on tom ondagi 
y u v ilish la rn i t e m i r - b e t o n q o p l a m a l a r n i q o 'l l a s h b ila n m u s t a h k a m l a s h
m u m k in . Konsolli sh a rsh a ra la r k a tta m iq d o rd ag i so lish tirm a suv sarflarini 
o 'tk a z g a n d a yuvilish voronkasi o 'lc h a m la r i hisoblar asosida qabul qilinadi. 
C h e tk i t a y a n c h la r yuvilib ketm asligi u c h u n in sh o o t to m o n id a g i qiyalik 
m u s ta h k a m la n a d i. Agar y o n b a g 'irla rd a n filtratsiya suvlari sizib chiqishi 
k u z a tils a , u l a r n i n g siljishga u s tu v o rlig in i t a ’m i n l a s h u c h u n d r e n a j l a r
o 'm a tila d i.