baliqlar jalb qilinadi. Baliqlar kam era tubiga yetgan metall to'rga yigMlgandan
s o 'n g kran bilan yuqoriga k o 'tarilad i, s o 'n g r a e stak ad a b o 'y i c h a chetga
h a ra k a t qiladi va y u q o ri b ie f bilan birlashtirilgan qabul qiluvchi novga
tushiriladi. Baliq k o 'ta ru v c h i liftlarning o 'tk a z is h qobiliyati c h e g aralan g an .
44,0
44,0
10 И
5.15-rasm.
G id ra v lik b aliq k o ‘ta rg ic h .
K em a o ‘tkazuvchi shluzlarning baliq o ‘tkazuvchi m o slam alari. K e m a
o 'tk a z u v c h i sh lu z la rd a n k em a la rn i o 'tk a z is h ja ra y o n id a bir q a n c h a baliqlar
y u q o rig a o 'ta d i.
M axsus ta d q iq o tla r sh u n i k o 'r sa td ik i, bahorgi m a v s u m d a baliqlar t o 'd a
b o 'lib yurishida, ularn i past va o 'r t a bosim li sh lu z la rd a n o 'tk a z is h s a m a -
ralidir. B uning u c h u n k em a la rn i o 'tk a z is h o ra lig 'id a pastki kallakdagi d a r
v o zalar o c h iq h o latid a yuqori biefdan k a m e ra orqali
b i r m u n c h a suv sarfi
o 'tk azilish i kerak.
S h lu z n in g b u n d a y o d a t d a n tashqari rejim d a ishlashiga a v to m a tik a va
z a t v o r k o n s t r u k s i y a l a r i h a m d a m e x a n i z m l a r i s x e m a l a r i d a b i r q a t o r
o 'z g a rtirish la r kiritilgandan s o 'n g ruxsat berilishi m u m k in .
Baliqlam i pastki biefga o'tk azish . U r u g 'la n ish d a n s o 'n g dengizga harakat
qiluvchi katta b a liq la m i pastki biefga o 'tk a z is h quyidagicha: 1) u stid a n suv
o 'tk a z u v c h i t o 'g ' o n orqali (bir n e c h a o ' n m e tr b o sim la rd a ); 2) tu rb in a la r
orqali ( b u r ilu v c h i- lo p o s tli va radial o 'q l i ) faq at d i a m e t r i k a tta ishchi
g 'ild irak lar va y o 'n a ltiru v c h i a p p a ra t o rasida katta tirqishlar bosim 2 0 —
30 m bo'lganda; 3) baliq o 'tu v ch i joylar (faqat teskari yo'nalishda) va gidravlik
baliq k o 'ta r g ic h la r orqali am alg a oshiriladi.
19 — G id ro te x n ik a
in sh o o tlari
2 8 9
5 . 1 1 . G ID R O U Z E L L A R D A BALIQ O 'T K A Z U V C H I
IN S H O O T L A R N IN G JO Y LASH UV I
Baliq o 'tk a z u v c h i in sh o o tla r sam arali ishlashi va konstruktiv xususiyat-
la rid a n ta sh q a ri, ularni suv o q im i qirg'o qlariga va gidrouzel inshootlariga
n isb atan to 'g 'r i joylashtirish katta ah am iy a tg a ega h a m d a y o 'n a ltiru v c h i va
t o 's u v c h i q u r i l m a l a r h a m jo y la s h tiriiis h i lo z im . G i d r o u z e l l a r d a baliq
o 'tk a z u v c h i in s h o o tla r suv tashlovchi in sh o o tla r (suv tashlagichlar,
ustidan
suv tu s h ir u v c h i t o 'g ' o n j n i g id r o e le k tr o s ta n s iy a la r y o n i d a jo y la s h tir is h
m aq sad g a m uvofiqdir. Y on va oraliq d ev o rlar orqali baliq o 'tk a z is h qulay
va sam aralidir.
Baliq o 'tk azu v ch i qurilm alarning yaxshi ishlashi u c h u n , eng a w a l o u ning
kirish qismi yuqori biefdan keladigan k o 'z g a ta sh la n a d ig a n yangi suv o q im i
zo n a sid a joylashgan b o 'lis h i kerak. Kirish q ism i, o d a td a ,
suv tashlovchi
t o 'g ' o n risb erm asid an keyin k a m id a 10—30 m m a so fa d a joylashtiriladi,
gidroelektrostansiya b in o s id a n bu m aso fa biroz kichik b o 'la d i.
Baliq o 't u v c h i jo yga kirish qism ini (u lar bir n e c h ta b o 'la d i) h a r xil
sathlarda va baliq t o 'd a b o 'lib harakat q ila y o tg a n jo y la rd a joylashtirish zarur.
Baliq o 't u v c h i jo y kirish qism ini d a ry o d a baliq h arak ati y o 'n a lis h i b o 'y ic h a
joylashtirish kerak (5 .1 6 -ra sm ), tik burilish joylarida ( 5 .1 6 - я rasm ) kirish
qism u n c h a yaxshi ishlam aydi va h a m m a b a liq la r u n g a kira olm aydi.
Baliq o 't u v c h i in s h o o tla r kirish qismi y u q o ri t o m o n d a n o c h iq va tabiiy
y o ru g 'lik k a ega b o 'ls a yoki la m p a la r bilan yoritilgan b o 'ls a yaxshi ishlaydi.
Baliqlam i yuqori biefga c h iq a rish d a quyidagi asosiy ta la b la r qo'yiladi:
1) chiqish joyi suv tashlovchi t o 'g ' o n va gid ro elek tro stan siy a suv qabul
qilg ich lard an a n c h a y iro q d a joylashishi kerak; 2)
y u q o ri biefdagi chiqish
qism suv o m b o ri sath la rin in g o 'zg arish a m p litu d a la rid a h a m ishlashi kerak.
Y o 'n a ltir u v c h i va t o 's u v c h i q u r ilm a la r pastki biefda b a liq la m i baliq
o 'tk a z u v c h i in sh o o tla r kirish qism iga y o 'n a ltirish u c h u n x iz m a t qiladi. U lar
t o ' r yoki p a n ja ra k o 'rin is h id a b o 'lib , o q im y o 'n a lish ig a b u r c h a k ostida
jo y lash g an , u larn in g c h e tk i qism in in g yuqorisi baliq o 't u v c h i jo y kirish
qismiga joylashtiriladi, pastki qism ida esa konus shaklidagi tirqish o'rnatiladi,
u la r orqali y u q o rig a h a ra k a t q ilad ig an
b a l i q o ' t i b k e t a o l m a y d i , p a s t g a
d u m a la g a n baliq esa erkin o 't i b
ketadi
(5 .17-
a
rasm).
T o ' r d iam etri 15—20 m m li rux yoki
mis s im d a n tayy o rlan ad i yoki k a p r o n d a n
va p o 'k a k l a r g a ilib q o 'y i l a d i . T o ' r va
p a n j a r a l a r n i n g k a m c h i l i k l a r i d a n b iri,
u la r n i d o i m i y a x l a t d a n t o z a l a b tu ris h
lozim , aks h o ld a gidroelektrostansiyaga
pastki to m o n d a n d im lan ish hosil bo'ladi.
Elektr to 's u v c h i b u k a m ch ilik lard an xoli,
290
To'g'on
To'g'on
5.16-rasm.
B aliq o ‘tu v ch i jo y g a
k iris h q ism in in g jo y la sh u v
s x e m a la ri.
u vertikal e le k tro d la rd an — p o ‘lat a rq o n g a ilingan
ikki qatorli q u v u rd a n
tashkil to p g a n (5.17-Z> rasm ). E le k tro d la r o rasidan elektr toki o ‘tkazilganda
e lektr m a y d o n hosil b o ‘ladi, u baliqni bezovta qiladi.
Y uqori biefda suv olish in sh o o tig a kirishda baliqni t o ‘sish u c h u n pastki
biefda qoMlanilgan q u rilm a la r ishlatiladi.
T ro s
E lek tro d lar
R eja
O silib tu ru v ch i
B aliq o 'tu v c h i jo y
T o 'r .
tro s
E lek tro d lar
5.17-rasm.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: