korroziyasiga qarshi (vaqti-vaqti bilan tozalash, b o 'y a s h va katodli h im o y a ),
zatvorlar va q o p lam alarn in g abraziv yemirilishiga qarshi (agar u larning oldini
olib boMmasa, hosil b o 'lis h i m u m k in b o 'lg a n jo y la rd a z a tv o r va metall
detallarini alm a sh tirish ) ta d b irla r o ‘tkazilishi kerak. D in a m ik yuk lan ish
sh aro itid a u zo q m u d d a t ishlashi ishonchlilik hisoblari
bilan b a h o la n a d i va
lo yihalashda tegishli zaxira koeffitsiyentlari kiritish orqali t a ’m in la n a d i;
2) t a ’m irla sh z a tv o rla rin i o ‘rn a tish bilan m e x a n ik j i h o z la r n i k o ‘rik d a n
o ‘tkazish va t a ’m irlash im k o n iy ati, zatvorlarni t a ’m irlash holatiga keltirish
u c h u n odd iy y o ‘1 bilan k o ‘tarish yoki ularga suv o ’tkazu v ch i o ra liq d a n
o ‘tib borish, suv o ‘tkazu v ch i trak tlard a joylashtirilgan k e tm a - k e t ishlovchi
z a tv o rla r m aq b u l (ratsional)
sonini tan lash ; 3) asosiy tu g u n (uzel) ish d an
c h iq q a n paytda foydalanish davridagi operatsiyalam i bajarish u c h u n jih o z la r
m a jm u a s ig a yoki b o s h q a ris h tiz im ig a q o ‘s h i m c h a (rezerv) t u g u n l a r va
e l e m e n tla r kiritish; 4) b itta o ra liq d a bir zatv o rn in g
funksiyasini ikkinchisi
vaqtinchalik bajarish u c h u n sharoitlar yaratish; 5) jihozlarni avariya holatidan
him o y a la sh u c h u n ishdan chiqishi jid d iy talafotga olib keladigan asosiy
zatv o rla r o ld id a avariya zatv o rlarin i o ‘rn a tish , z a tv o rla r to rtq ic h la ri va
m ex a n iz m la rin i o rtiq c h a yuklanishlar, sin ish la rd a n h im o y a la sh
va zatv o rlar
h a ra k a tla n ish id a x o d im la m in g n o t o ‘g ‘ri harakatlariga y o ‘l q o ‘ymaslik.
Q uyida g id ro te x n ik a in sh o o tlari jih o z la rin i joylash tirish g a oid m isollar
keltiriladi.
K a n a lla rd a g i r o s tla g ic h la r ( 3 . 2 5 - r a s m ) . A sosiy z a t v o r la r yassi yoki
segmentli statsionar vintli ko'targ ich lar bilan t a ’m inlangan. U la r elektr kuchi
yoki q o ‘l bilan b o sh q arilad i. Avariya zatvorlari k o ‘z d a tu tilm a g a n , c h u n k i
asosiy z a tv o rlarn in g ish d an chiqishi e h tim o ld a n u zo q
va salbiy o q ib a tla rg a
olib kelm aydi. Z a r u r a t t u g ‘ilganda avariya h o la ti u c h u n t o ‘siq vazifasini
ro s tlo v c h i i n s h o o t d a n t e p a d a jo y la s h g a n r o s tla g ic h n in g asosiy z a tv o ri
bajaradi. T a ’m irlash (s h a n d o r) zatvorlari faqat k o ‘p oraliqli rostlagichlar
u c h u n moMjallangan. S h a n d o r la r q o ‘lda yoki oraliqlar kengligi ikki m e tr d a n
k a tta b o ‘lg a n d a ro stlag ich y o n id a g i m a y d o n c h a yoki
y oN dan a v to k r a n
y o r d a m i d a o ‘r n a t i l a d i , 2 m e t r g a c h a b o ‘lg a n o r a l i q d a e sa z a t v o r l a r
b u tu n lig ic h a yig‘ilganda q u y ilm a q ism la r va m e x a n iz m la r u c h u n moM
jalla n g a n u stu n la r b ilan birgalikda yig‘m a h o ld a o ‘rnatiladi. R o stlag ich lar
jih o z la rin i b u n d a y joy lash tirish q irg ‘oqdagi o c h iq suv tashlovchi in s h o o t-
la rning kirish q ism id a qoMlaniladi, b u n d a to sh q in suvlar oM gandan s o ‘ng
rostlagich ostonasi k o ‘rinm aydigan boMsa va oraliqlar soni
ixtiyoriy boMganda
t a ’m irlash zatvorlari qoMlaniladi.
G ru n tli t o ‘g ‘on la rd a g i quvurli suv ta s h la g ic h la r
(3 .2 6 -a
rasm ). Z a tv o rla r
b o sh q a ru v m inorasi ic h id a jo y la sh g a n va koMarish m e x a n iz m la ri ( a r q o n la r
va zanjirlar) q o ‘zg‘alm as boMadi. O d a td a , ikkita: a v a riy a-ta’m irlash va asosiy
zatvorlar o ‘rnatiladi; u larn in g h arak ati erkin boMishi kerak. Asosiy zatv o rla r
funksiyasini v a q tin c h a lik a v a riy a -ta ’m irlash zatvorlari bajarishi m u m k in .
M a s ’uliyatli h o lla rd a m in o r a o ld id a joylashtirilgan t a ’m irlash zatvori k o ‘z d a
tutiladi (3.26-6,
d
rasm ). Pastki b ie f t o m o n i d a n asosiy z a tv o r suv b ilan
203
