Gidromeliorativ

Aylantirma parmalash
. Aylantirma parmalashda jins qirqqich 
bilan ishqalash va suqish bilan yumshatiladi va bir vaqtda chiqarib 
tashlanadi. Amaliyotda  kolonkali,  rotorli  va  shnekli  aylantirma 
parmalash mavjud.
Kolonkali  parmalash  amaliyotda,  qidiruv  ishlarida  jinsdan 
namuna olish maqsadida qo‘llaniladi. Bunda jins namunasining 
strukturasi buzilmagan bo‘lishi kerak. Shu sababli jinsni yumaloq 
shaklda qirqib olinadi. Bu ishni bajarishda parmalash kolonkasining 
uchi olmosli yoki boshqa qattiq quyma qotishmadan yasaladi. Uni 
ishlatishda kolonkaning ikkinchi tomoni burg‘u kolonnasi (quvurlar 
seksiyalaridan iborat, har bir seksiya uzunligi 1-1,5 m) bilan ulanadi, 
qazish chuqurligi oshib borishi bilan uzaytirib boriladi. Bo‘shatilgan 
shlamni yuvib chiqarish uchun quvurlar tashqarisidan suv yuboriladi. 

---

39
Shlam esa quvur ichidan ko‘tariladi va tashqariga chiqariladi. Boshqa 
variantda kolonka ichiga bo‘shatilgan jins to‘lgandan so‘ng uni 
ko‘tarib yer yuziga chiqariladi va bo‘shatiladi, undan namuna jins 
olinadi. Olmosli koronka bilan parmalashda, uning diametri 45-350 
mm, chuqurligi 300 m gacha yetishi mumkin.
Rotorli sharoshkali parmalash. Bunda quduq ko‘ndalang kesimi 
bo‘yicha  parmalash  poynagi  bilan  jins  bo‘shatiladi.  Parmalash 
uskunasi doloto (koronka), po‘lat quvurlar yoki shtangadan iborat. 
Po‘lat  quvurlarda  ikkita  teshik  mavjud,  ya’ni  havo  va  suv  jins 
aralashmasini o‘tkazuvchi kanallaridan iborat. Shtanga esa ichki 
kanali (teshigi) orqali havo yuborishga mo‘jallangan bo‘ladi.
Rotorli burg‘alish stanoklari quduqni tik va kichik qiyalik (30° 
gacha)  holatida  parmalashi  (qazishi)  mumkin.  Ularning  qazish 
diametri 400 mm va chuqurligi 40 m gacha bo‘ladi. Bunda jinsni 
bo‘shatish parmalash kolonnasining uch qismiga o‘rnatilgan tishli 
sharoshkalar  (tishli  shesternalar)ni  jinsga  vertikal  kuch  ostida 
aylanishi natijasida uning strukturasi buziladi. Maydalangan jins 
bosimli havo yoki suv yordamida quduqdan chiqarib tashlanadi. Bu 
bir vaqtning o‘zida sharoshkalarni sovitish vazifasini ham bajaradi. 
Sharoshkali  parmalash  mustahkamligi VI-IX  guruh  gruntlarida 
qo‘llaniladi.  Sharoshkali  parmalashda  qo‘llaniladigan  sanoat 
mexanizmlari mavjud.
Sharoshkali burg‘i agregatlarining ish unumdorligi quyidagicha 
hisoblanadi:
P
e
 = 0
,1
Pn
0,8
 
⋅
 
t
sm
k
v
 
/(
f
k
 
1,
6
D)
 
(2.2)
bu yerda: 
P 
– dolotaga bo‘ladigan o‘q bosim, N; n – dolotaning 
aylanish chastotasi, min–
1
, 
t
sm
 – 
smenaning davom etishi, s; 
k
v
 –
 
smena 
vaqtidan foydalanish koeffi tsiyenti 0,56-0,6; 
f
k
 – 
Protodyakonov 
bo‘yicha jismning qattiqlik koeffitsiyenti; D - dolota diametri, sm.