Gidroenergetikaning rivojlanish tarixi. O`zbekistonda 4 ta katta ges bor

5 mln. dollarga teng. Bu qiymat offshor shamol qurilmalaring narxidan

30 % ziyodroqdir. SHunga qaramasdan 2015 yili Janubiy Koreya qirg‘oqlarida,

narxi 820 mln. dollarga teng 1 MVt dan yuqori quvvatli suv sathining ko‘tarilib-

tushish prinsipi asosida ishlaydigan turbina o‘rnatish rejalashtirilgan.

4.Irrigatsiya tarmoqlaridagi kichik va o‘rta GESlar.

Hozirgi kunda quyidagi kichik GESlar ishga tushirilgan.

1.Surxondaryo viloyati To‘palang suv omboridagi GESning 1-navbati;

2.Toshkent viloyatidagi Ohangaron suv omboridagi GES;

3.Qashqadaryo viloyatidagi Hissorak suv omboridagi GES;

4.Samarqand viloyati Darg‘om kanalidagi kichik Gulba GESi;

5.Andijon viloyatidagi Andijon suv omboridagi 2-GES;

6.Xorazm viloyatidagi Tuyamo‘yin GESi;

7.Farg‘ona viloyati Ko‘ksuv kichik daryosidagi kichik SHohimardan GESi;

8.Toshkent viloyatidagi Ertoshsoy GESi.

Irrigatsiya tarmoqlaridagi kichik va o‘rta GESlar.

Irrigatsiya tarmoqlaridagi kichik va o‘rta GESlar.

Mikro-GESlarning turlari va ulardan foydalanish

Mikro-GESlarning turlari va ulardan foydalanish

Ma’lum balandlikda joylashgan tabiiy va sun’iy yig‘ilgan suvdan

elektroenergiya ishlab chiqaruvchi, ham turbina ham nasos joylashtrilgan energetik

ob’ektga, suvni yig‘uvchi (gidroakkumuliruyuщiy) gidroelek-trostansiya (GAES) deyiladi.

Bosimni bir joyga to‘plashning ikki xil usuli mavjud: to‘g‘onli (27-rasm) va

derivatsiyali (28-rasm). Bosim ostidagi suv energiyasini elektr energiyasiga

aylantirish, gid-ravlik turbinalar yordamida amalga oshiriladi. Turbinanig asosiy

qismla ridan biri – ish g‘ildiragidir. YUqori bef(YU.B.)dan bosim quvurlari orqali

tushayotgan suv, ish g‘ildiragi parraklariga urilib uni aylantiradi. Ish g‘ildiragi

o‘qiga ulangan generatorning aylanishi natijasida elektroenergiya ishlab

chiqariladi.

Suv manbasining ishi.

Suv manbasining ishi.

Tabiiy sharoitda suv manbasi oqimi to‘xtovsiz ish bajaradi. Suv sarfi - Q,

tezligi - V, uzunligi - L, xarakat kesim yuzasi - ω ko‘rsatkichlarga ega suv oqimini

ko‘rib chiqamiz [20]. Suv oqimida birinchi va ikkinchi qirqimlar orasidagi xajmni

ajratamiz. Bu hajmni diagonallar kesimidagi og‘irlik markazini topamiz [19].

Ajratilgan hajmga o‘zining og‘irligi - G = ρ × g × ω × L ta’sir qiladi, uning tashkil

qiluvchilaridan biri kuch - F bo‘lib, u oqimning xarakat tezligi kabi yo‘nalgan

(32-rasm)

Ajratilgan suv oqimi L - uzunlikdagi masofani bosib o‘tganda bajaradigan

ishni topamiz L - uzunlikdagi oqimning tushish balandligini – N, tezligini - V orqali belgilaymiz, unda

L= N / Sinα L = V × t

1.Uzluksizlik qonuniyatidan kelib chiqib ekanligini xisobga

1.Uzluksizlik qonuniyatidan kelib chiqib ekanligini xisobga

olsak, unda

A = ρ × g × ω × L × Sinα × L = ρ × g × ω × V × t × H = ρ × g × Q × t × H, dj

2.Oqim quvvati –

N = A/t == ρ × g × Q × H, gj/c ;

(Vt) =1000×9,81 ×Q×H /1000 ;

kVt = 9,81×Q×H, kVt.ga teng.

3.Suv oqimining ko‘rsatkichlari, bosim - H,

kuvvat - N va energiya – E xisoblanadi.

Oqim energiyasi – E = N×t = 9,81×Q×H× t, kVt/ soat.