Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

 Kuchlanish  transformatorlarining tuzilishi 
 
Konstruksiyasi  boʻyicha  uch  fazali  va  bir  fazali  transformatorlar  boʻladi. 
Uch  fazali  kuchlanish  transformatorlari  18  kV  gacha  boʻlgan  kuchlanishlarda,  bir 
fazali  transformatorlar  esa  istalgan  kuchlanishlarda  qoʻllaniladi.  Transformatorlar 
izolyatsiyasining  tipiga  koʻra  quruq,  moyli  hamda  quyma  izolyatsiyali  boʻlishi 
mumkin. 
Quruq  transformatorlarning  chulg’amlari  ПЭЛ  simidan  tayyorlanadi, 
chulg’amlar  orasidagi  izolyatsiya  vazifasini  esa  karton  oʻtaydi.  Bunday 
transformatorlar  1000  V  gacha  boʻlgan  qurilmalarda  qoʻllaniladi  (НOС-0,5  bir 
fazali, quruq, 0,5 kV li kuchlanish transformatori). 
Moy  izolyatsiyali  kuchlanish  transformatorlari  -  ochiq  va  yopiq  taqsimlash 
qurilmalarida  6  -  1150  kV  kuchlanishlarga  qoʻllaniladi.  Bu  transformatorlarda 
chulg’amlar  va  magnit  oʻtkazgich  moy  ichida  turadi  va  u  izolyatsiya  hamda 
sovitish uchun xizmat qiladi. 
Bir  fazali  ikki  chulg’amli  НОМ-6,  НОМ-10,  НОМ-15,  НОМ-35, 
transformatorlarini  bir  fazali  uch  chulg’amli  ЗНОМ-15,  ЗНОМ-20,  ЗНОМ-35 
transformatorlaridan farq qilish lozim. 

---

 
96 
Birinchi  tipdagi  transformatorlar  chulg’amlarining  sxemasi  4.16-rasm,  a  da 
koʻrsatilgan.  Bunday  transformatorlar  ikkita 
kiritgich  YuK  ga  va  ikkita  kiritgich  PK  ga 
ega,  ularni  ochiq  uchburchaklik  yulduzcha, 
uchburchaklik 
sxemasi 
boʻyicha 
ulash 
mumkin.  Ikkinchi  tipdagi  transformatorlarda 
YuK  chulg’amining  (4.16-rasm,  b)  bir  uchi 
yerga 
tutashtirilgan, 
YuK 
ning 
yakka 
kiritgichi  qopqoq  ustida  joylashgan  PK  ning 
kiritgichlari  esa  bakning  yon  tomoniga  chiqarilgan  YuK  chulg’am  faza 
kuchlanishiga,  PK  ning  asosiy  chulg’ami  100  V  ga,  qoʻshimcha  chulg’ami 
100/
3
V ga hisoblangan. Bunday transformatorlar yerga ulanadigan deb ataladi va 
4.17- rasm, da koʻrsatilgan sxema asosida ulanadi. 
ЗНОМ-15,  ЗНОМ-20,  ЗНОМ-24  tipdagi  transformatorlar  kuchli 
generatorlarning  komplekt  shina  oʻtkazgichlariga  oʻrnatiladi.  Magnitlanishdagi 
isroflarni  kamaytirish  uchun  ularning  baki  magnitlanmaydigan  poʻlatdan 
tayyorlanadi.