Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

S = S
nom
 boʻladi, transformator quvvati esa – tipaviy quvvat deb yuritiladi: 
 
tip
T
S
S

,   
 
 
 
(2.9) 
 
Magnit  oʻtkazgichning  oʻlchamlari,  demak  uning  og’irligi  nominal 
quvvatning  bir  qismini  tashkil  etuvchi  transformator  (tipaviy)  quvvati  orqali 
aniqlanadi: 
 
foy
YuO
Yu
O
Yu
Yu
Yu
Yu
O
Yu
nom
tip
k
n
U
U
U
I
U
I
U
U
S
S







'
'
'
1
1
)
(
)
(
, 
(2.10) 
 
Bu yerda 
C
B
BC
U
U
n
/

 - transformatsiya koeffitsiyenti; 
k
foy 
- 
foydalilik yoki tipaviy 
quvvat koeffitsiyenti. 
(2.10)  ifodadan  koʻrinadiki,  U
yu
  kattalik  U
o’
  ga  qancha  yaqin  boʻlsa, 
k
foy
 
shuncha kichik va tipaviy quvvat nominalning kam qismini tashkil etadi. Bundan, 
avtotransformatorning  oʻlchamlari,  og’irligi,  aktiv  materiallarni  sarflash,  nominal 
quvvati  bir  xil  boʻlgan  transformatorga  nisbatan  kamayadi  degan  xulosa  kelib 
chiqadi. 
2.6- rasmdagi sxemada koʻrinadiki, ketma-ket chulg’am quvvati: 
 

---

 
50 
tip
Yu
O
Yu
KK
S
I
U
U
S



)
(
'
,
   
 
 
(2.11) 
 
umumiy chulg’am quvvati: 
tip
foy
nom
YuO
O
O
Yu
O
O
O
um
S
k
S
n
I
U
I
I
U
I
U
S







)
1
1
(
)
(
'
'
'
'
'
0
'
, 
(2.12) 
 
Shunday  qilib,  yana  shuni  qayd  qilish  mumkinki,  avtotransformatorning 
chulg’ami  va  magnit-oʻtkazgichi,  ayrim  hollarda  hisobiy  quvvat  deb  yuritiluvchi 
tipaviy  quvvatga  hisoblanadi.  B  va  C  qisqichlarga  qanday  quvvat  keltirilishiga 
qaramay,  ketma-ket  va  umumiy  chulg’amni  S
tip
  dan  ortiq  yuklash  mumkin  emas. 
Bu  xulosa,  avtotransformatorning  kombinatsiyalangan  ish  rejimlarini  koʻrishda 
ayniqsa muhimdir. Bunday rejimlar avtotransformatorning chulg’amlari bilan faqat 
magnit orqali bog’langan uchinchi chulg’am mavjud boʻlgandagina kelib chiqadi. 
Avtotransformatorning  uchinchi  chulg’ami  (PK  chulg’ami)  yuklamani 
ta’minlash,  aktiv  yoki  reaktiv  quvvat  manbalari  (generatorlar  va  sinxron 
kompensatorlar)  ni  ulash,  ayrim  hollarda  esa  faqat  uchinchi  garmonik  toklarni 
kompensatsiyalash  uchun  qoʻllaniladi.  PK  chulg’amining  nominal  quvvati 
avtotransformatorning pasport ma’lumotlarida koʻrsatiladi. 
YuK, 
OʻK 
va 
PK 
chulg’amlari 
boʻlgan 
uch 
chulg’amli 
avtotransformatorlarning ish rejimini koʻrib chiqamiz (2.7-rasm). 
2.7-rasm. Avtotransformatorlar chulg‘amlaridagi toklarning turli 
rejimlarda taqsimlanishi: a,b—avtotransformator rejimlar; 
d,e—transformator rejimlar; f,g—kombinatsiyalashgan rejimlar 

---

 
51 
Avtotransformatorli  rejimlarda  (2.7-rasm,  a,b)  nominal  quvvat