Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

 
 
 
 
 
 

---

 
109 
5. Gidroenergetik qurilmalar rele himoyasi va avtomatikasi 
5.1. Releli himoya va avtomatika texnikasi taraqqiyotining qisqacha tarixi 
 
Oʻzbekiston  respublikasining  elektr  energetikasi  xalq  xoʻjaligining  asosiy 
sohasi  hisoblanib,  sanoat  korxonalari,  shaharlar,  transport,  qishloq  xoʻjaligi 
iste’molchilarini elektr energiyasi bilan ta’minlab kelmoqda va xalq xoʻjaligining 
rivojlanishiga katta hissa qoʻshmoqda.   
Oʻzbekiston  energetika  tizimi  yiliga  60  mlrd.  kVt.soat  atrofida  elektr 
energiyasi  ishlab  chiqarib,  uzunligi  224  mln.km.ni  tashkil  etadigan  500  kV,  330 
kV gacha yuqori kuchlanishli elektr tarmoqlar 42 ta elektr stansiyani iste’molchilar 
bilan bog’lab turibdi 
Energetika  tizimlarning  elektr  qismlaridagi  shikastlanish  va  nonormal 
holatlarni  bartaraf  qilish  relesli  himoyaning  asosiy  vazifasidir.  Shu  bilan  birga 
relesli himoya tizimning ishonchli va mustaxkam ish holatini ta’minlaydi. 
Energetika  tizimlarining  quvvatini  shiddat  bilan  oshishi,  bir  necha 
tizimlarning  birlashuvi,  xatto  davlatlararo  tizimlarning  tashkil  topishi  relesli 
himoyaning vazifasini yanada oshiradi.  
Zamonaviy 
energetika 
tizimlarida 
yuqori 
kuchlanishli 
tarmoqlar 
rivojlanmoqda.  Bu  tarmoqlar  orqali  yirik  stansiyalardan  juda  katta  miqdordagi 
elektr energiya oqimi iste’molchilarga uzatilmoqda. 
Yuklamalarning  oshishi,  elektr  tarmoq  tarkibidagi  liniyalarning  uzayishi, 
energetika  tizimlariga  boʻlgan  barqarorlik  talablarining  keskin  oshishi  relesli 
himoya ishini yanada murakkablashtiradi. Talablarga mos tez va ishonchli himoya 
tuzish uchun maxsus rele turlaridan foydalanilmoqda. 
Elektr  mexanik  relelar  oʻrniga  yarim  oʻtkazgichli  kontaktsiz  relelar, 
gerkonlar, magnit elementli va raqamli relelar ekspluatatsiyaga kirib keldi. 
Energetika  tizimlar  quvvatining  oshgani  sari  qisqa  tutashuv  toklarining 
qiymati xam oshib boradi. Bu hol releli himoya uchun aniqligi yuqori boʻlgan tok 
transformatorlari kerakligini talab etadi.